سید میرزا آقا ترابی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سید میرزا آقا ترابی دامغانی (۱۳۱۰-۱۳۸۲ق)، از علمای
امامیه دامغان در
قرن چهاردهم قمری بود.
وی در
تهران،
مشهد و
قم علوم دینی را نزد بزرگانی چون
مسیح طالقانی،
حسین برسی، حاج ملا
عباس علی فاضل،
آقا بزرگ رضوی،
سید محمد تنکابنی، آقا
سید حسین یزدی،
میرزا محمدطاهر تنکابنی،
شیخ عبدالکریم حائری یزدی،
سید محمد حجت کوه کمره‌ای،
سید علی یثربی کاشانی و آیت الله
فیض قمی فرا گرفت. ایشان به درخواست مردم دامغان و امر شیخ عبدالکریم جائری به دامغان رفته و به تدریس، تربیت طلاب،
تبلیغ و نشر معارف دینی همت ورزید. آقا ترابی سرانجام سال
۱۳۸۲ق برابر با ۱۳۴۱ش درگذشت و بنا بر وصیت‌اش در
حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) دفن شد.
از سال
۱۳۱۰ هجری قمری ـ زمان ولادت سید میرزا آقای ترابی ـ تا هنگام عزیمت ایشان به
تهران، دورانی است که به اعتقاد نگارنده، تربیت والدین در کنار تعلیم اساتید آن وقت حوزه دامغان، نقش بسزایی را در شکل‌گیری شخصیت این عالم ایفاء می‌نماید. آنها که با تاریخ معاصر دامغان آشنایی دارند، به خوبی می‌دانند که شهرت خاندان ترابی، پیش از مرحوم میرزا آقا به پدر او یعنی حاج میرحیدر باز می‌گردد. همویی که پیرامون مراتب ایمان و تقوایش، مطالب زیادی نقل شده است و از تاثیرگذارترین افراد بر سیره عملی و نظری فرزندان خویش می‌باشد.
پس از حضور مرحوم میرزا در
حوزه علمیه تهران، کسب محضر حاج آقا شیخ
مسیح طالقانی و دیگر اساتید، سه سال از بهترین سال‌های عمر او را رقم زد تا در مسیر نیل به کمالات و تکمیل تحصیلات، برای مدتی به
مشهد مقدس مهاجرت نماید و هم‌جوار با
آستان حضرت ثامن الحجج امام علی بن موسی الرضا (علیه‌السّلام)، از درس حاج آقا شیخ
حسین برسی، حاج
ملا عباس علی فاضل و
آقا بزرگ رضوی که هر سه از اکابر علمای دین و فقهای گرام بودند، بهره‌ور شود.
در مراجعت از مشهد به تهران، مقطع سرنوشت‌ساز زندگی سید میرزا آقای ترابی شکل گرفت. فرا گرفتن
فقه و
اصول از محضر آقا
سید محمد تنکابنی و آقا
سید حسین یزدی ـ این دو فقیه و اصولی نامدارـ قوام‌بخش آموزه‌های فقهی او بود و در درس
اسفار و شفای فیلسوف بزرگ شرق "
میرزا محمدطاهر تنکابنی" شرکت کرد، استادی که بنا بر فرمایش شهید آیت الله
مرتضی مطهری (رحمة‌الله‌علیه)؛ «دوره میرزای جلوه و حکیم قمشه‌ای و حکیم مدرس را درک کرده است و پس از این سه حکیم از اساتید مسلّم
فلسفه بشمار می‌رفته است».
سال
۱۳۴۱ هجری قمری، مرحوم آیت الله میرزا آقای ترابی به
شهر قم مشرّف شدند. این سال‌ها مقارن گشت با استفاده از تعالیم آیت الله العظمی حاج
شیخ عبدالکریم حائری یزدی «موسس حوزه علمیه قم» و سه استاد بزرگ فقه و اصول که هر یک از اقطاب اساتید آن سامان بودند. آیت‌الله العظمی
سید محمد حجت کوه کمره‌ای، آیت الله آقا میرزا
سید علی یثربی کاشانی و آیت الله
فیض قمی از برجستگان فقهای
شیعه، در زمره بزرگانی هستند که آیت الله سید میرزا آقا ترابی در حلقه تدریس آنان شرکت می‌نمود.
در این روزگار، مرحوم آیت الله ترابی (رحمة‌الله‌علیه) با علمایی همچون
امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه)،
آیت الله گلپایگانی (رحمة‌الله‌علیه) و
آیت الله اراکی (رحمة‌الله‌علیه)، هم‌مباحثه و هم‌درس بودند که دوستی و رفاقت آنان با یکدیگر تا پایان عمر میرزا تداوم داشت.
از شواهد و قرائن چنین استنباط می‌شود که آیت الله سید میرزا آقا ترابی دامغانی در مقطعی به تدریس فلسفه در مدرسه سپهسالار تهران (مدرسه عالی شهید مطهری) اشتغال داشته‌اند که از شاگردان ممتاز آن جناب می‌توان به آیت الله آقا میرزا
یحیی طالقانی (رحمة‌الله‌علیه) اشاره نمود.
همچنین ایشان در طول اقامت هفده ساله خویش در شهر قم به تدریس
کفایه،
رسایل،
مکاسب و
شرح منظومه اهتمام نمودند که در این میان، بیان شرح منظومه توسط مرحوم میرزا، علیرغم کثرت مخالفان فلسفه در آن حوزه فقهی، گویای جایگاه ارزنده این روحانی در جمع علما و مراجع دینی قم می‌باشد.
از شاگردان ایشان در این دوران می‌توانیم به مرحوم آیت الله العظمی حاج
سید محمد وحیدی تبریزی (رحمة‌الله‌علیه) ـ آیت الله آقای حاج
سید مهدی غضنفری خوانساری (رحمة‌الله‌علیه) ـ مرحوم آیت الله آقای حاج
سید اسماعیل هاشمی اصفهانی (رحمة‌الله‌علیه) اشاره نماییم.
پس از درخواست‌های مکرر روحانیت و آحاد مردم دامغان از آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی (رض) مبنی بر بازگشت آیت الله سید میرزا آقا ترابی به موطن خویش، موسس حوزه علمیه قم از میرزا آقا خواستند تا به
دامغان هجرت نمایند.
ایشان بعد از بازگشت به دامغان، به طلاب دامغانی تدریس کردند و پس از رهبری قیام مردمی در باز پس‌گیری مدارس علوم دینی از حکومت ستم‌شاهی، حوزه علمیه دامغان را تاسیس نمودند. حوزه‌ای که
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با مردم دامغان از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های علمیه در شرق کشور یاد کردند و تصریح فرمودند: «مرحوم آقای ترابی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) ـ عموی امام جمعه محترم فعلی ـ در این شهر بساط درس و علم و معرفت را گسترد. از شهرهای مختلف، از
مازندران،
سمنان و بخش‌های مختلف، طالبان عشق و علم و مشتاقان حقیقت به دامغان می‌آمدند و در سه مدرسه دامغان تحصیل علم می‌کردند. امروز برخی از متخرجان مدارس علمی آن روز دامغان، در این استان و بیرون از آن، جزو چهره‌های برجسته و معروفند».
سید عباس رضوی در مقاله‌ای با عنوان حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان دادن به تبلیغات دینی پیرامون درخشش حوزه دامغان در زمان آیت الله ترابی، چنین می‌نویسد: «میرزا آقا ترابی از مدرسین رسائل و مکاسب و منظومه بود که به سفارش حاج شیخ عبدالکریم، به دامغان رفت و در دامغان، تربیت طلاب، تبلیغ مردمان و نشر معارف دینی را سرلوحه کار خود قرار داد. در کار خود چنان استوار و اثرگذار بود که حوزه دامغان آوازه پیدا کرد و در نظم و تربیت طلاب، پس از
حوزه قم، از حوزه آن شهر نام برده می‌شد».
از سال
۱۳۵۸ تا سال
۱۳۸۲ هجری قمری یعنی بیش از بیست سال، فرصتی گرانبها برای دامغانی‌ها فراهم آمد تا از این اسوه زهد و تقوا بهره گیرند.
در چهاردهم
شعبان سال ۱۳۸۲ هجری قمری مطابق با نوزدهم دی ماه ۱۳۴۱ هجری شمسی، آیت الله حاج آقا سید میرزا آقای ترابی (رحمت‌الله‌علیه) به ملکوت اعلی پیوست و پیکر او از بیمارستان دکتر علی سعادت در
تهران به قم انتقال یافت و طبق وصیتش با حضور خیل انبوه سوگواران در جوار
حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها) به خاک سپرده شد.
این مصیبت، اندک زمانی بعد از رحلت زعیم بزرگ جهان تشیع
آیت الله بروجردی (رض) به وقوع پیوست. پس از اعلام خبر ارتحال حضرت آیت الله ترابی، بازار تهران به احترام ایشان تعطیل شد و مجالس بزرگداشت متعددی از سوی مراجع عظام تقلید برقرار گشت. مردم دامغان هم با برگزاری مراسم سوگواری در شهر و روستا، خاطره مرحوم ترابی را گرامی داشتند.
•
پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «ترابی، سید میرزا آقا»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۵/۰۸.
