سید نعمت اللّه جزایری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در حدود ۱۰۵۰ ق. در «صباغیه» یكی از جزایر پیرامون بصره،
در خانه سید عبدالله متولد شد. سید عبدالله كه از نوادگان
امام کاظم ـ علیه السّلام ـ به شمار می‌آمد
فرزند دلبند خویش را نعمت الله نامید و در نخستین فرصت به مكتب سپرد.
نعمت الله روزهای كودكی را شتابان پشت سر نهاد و با بهره‌گیری از دانشوران صباغیه، شط بنی اسد، حویزه و
بصره به یازده سالگی رسید. در این هنگام همراه برادرش سید نجم الدین رهسپار
شیراز شد و به یاری
شیخ جعفر بحرانی در
مدرسه منصوریه اقامت گزید.
تهیدستی بسیار سید نعمت الله، سرانجام وی را از انزوای ویژه روزگار آغازین درس برون آورد، به نسخه برداری از كتابها، تصحیح نسخه‌ها وحاشیه نویسی كشاند.
فرزند سید عبدالله گاه تا بامداد كار می‌كرد، درس می‌خواند و پس از
نماز صبح و مطالعه ویژه بامدادی سر بر كتاب نهاده، لحظه‌ای می‌آرامید. آنگاه تا نمیروز تدریس می‌كرد و پس از
نماز ظهر به درس یكی از استادان می‌شتافت.
او خود خاطره آن روزهای دشوار را چنین نگاشته است:
... وقتی اذان ظهر برمی‌خاست به درس می‌شتافتم ... البته بیشتر وقتها نمی‌توانسم نان تهیه كنم، بنابراین تا شامگاه گرسنه می‌ماندم. اغلب هنگامی كه شب فرا می‌رسید به اندازهای در اندیشه درس فرو رفته بودم كه نمی‌دانستم در روز چیزی خورده‌ام یا نه! پس مدتی فكر می‌كردم و درمی‌یافتم كه چیزی نخورده‌ام ... .
تلاش سید تابستان و زمستان نمی‌شناخت. برای او همه فصلها فصل درس بود. آنچه فرزند سخت كوش صباغیه درباره یكی از زمستانهای
شیراز نگاشته، درستی این گفتار را نشان می‌دهد:
من درسی داشتم كه حاشیه‌های آن را بعد از
نماز صبح زمستان می‌نوشتم. سرمای هوا و بسیاری تلاش باعث می‌شد كه خون از دستم جاری شود! ... سه سال روزگار بدین سان گذشت.
ناگفته پیداست كه كار نسخه برداری همواره برقرار نبود. بنابراین نوجوان
بین النهرین گاه چنان در تهیدستی فرو می‌رفت كه حتی توان خرید لقمه نانی نداشت. در چینن موقعیت دشواری چراغ حجره‌اش به سبب بی‌روغنی خاموش می‌ماند و سید نعمت الله را در اندوهی جانكاه فرو می‌برد. او برای تحمل گرسنگی توان بسیار داشت ولی هرگز نمی‌توانست به دلیل ناداری درس شامگاهی را ترك كند. بنابراین به مهتاب، خانه دوستان یا
مسجد جامع پناه می‌برد.
شیراز با همه دشواریها، جاذبه‌هایی نیز داشت. جاذبه‌هایی كه ثروتمندان و تهیدستان به یك اندازه از آن بهره‌مند می‌شدند. باغهای سرسبز، چشم اندازهای پرگل و چشمه‌های زلال را باید در شمار این جاذبه‌های طبیعی جای داد. زیباییهایی كه گاه نوجوان صباغیه را به بیرون شهر و اقامت یك هفته‌ای در گلستانها كشانده، بر نشاط و اشتیاقش می‌افزود.
سرانجام پیامهای پیوسته پدر، سید نعمت الله را به سمت صباغیه رهسپار ساخت. پدر و مادر، كه برای دیدار فرزند روزشماری می‌كردند برای آنكه او را در روستا ماندگار سازند مراسم
ازدواج برپا داشتند و پیوند سید نعمت الله با دختر عمویش را جشن گرفتند.
بیست روز پس از ازدواج در حالی كه سید اندیشه
شیراز را ـ دست كم برای مدتی ـ از خود دور ساخته بود، زیارت یكی از دانشوران جزایر و گفتار ارزنده وی اشتیاق مدرسه را دل دل او بیدار ساخت؛ به گونه‌ای كه در همان محفل تصمیم به ادامه درس گرفت و چون از خانه آن دانشمند بیرون آمد بی‌آنكه كسی را آگاه سازد رهسپار شیراز شد.
ولی این بار اقامت درمدرسه منصوریه دیری نپایید. پس از مدتی خبر درگذشت پدر وی را در اندوه فرو برد
و اندكی بعد دست حوادث مدرسه را به آتش كشید.
سید نعمت الله با خاطره استادان بزرگ
شیراز راه
اصفهان را پیش گرفت.
شیخ جعفر بحرانی (متوفای ۱۰۹۱ ق.)
ابراهیم بن ملاصدرا،
شاه ابوالولی بن شاه تقی الدین شیرازی،
سید هاشم بن حسین احسایی،
شیخ صالح بن عبدالکریم کزکزانی (متوفی ۱۰۹۸ ق.)
سید محمد میرزا جزایری،
میرزا رفیع الدین محمد بن حیدر طباطبایی (متوفای ۱۰۷۹ ق.)،
شیخ عماد الدین یزدی،
محقق سبزواری (متوفای ۱۰۹۰ ق.)،
شیخ علی بن شیخ محمد عاملی،
شیخ حر عاملی (متوفای ۱۱۰۴ ق.)،
شیخ حسین بن جمال الدین خوانساری (متوفی ۱۰۹۸ ق.)،
امیر اسماعیل خاتون آبادی (متوفی ۱۱۱۶ ق.)،
ملا محسن فیض کاشانی (متوفی ۱۰۹۱ ق.)،
علامه محمد باقر مجلسی
سید در بازگشت از
خراسان، در
سبزوار بیمار شد و با رنج بسیار خود را به
اصفهان رساند. در این روزگار نامه‌های فراوان از
شوشتر و
حویزه دریافت كرد. نامه‌هایی كه وی را به آن شهرها فرا می‌خواند.
فقیه پاك رأی صباغیه ناگزیر به قرآن كریم پناه برد و به راهنمایی آن
کتاب مقدس شوشتر را برگزید و در روزهای پایانی ۱۰۷۹ ق. دعوت
فتحعلی خان (حاكم
خوزستان) را اجابت كرد و به
شوشتر پای نهاد.
او در آن دیار
مسجد ها و مدرسه‌های دینی فراوان پی‌افكند و به تربیت مشتاقان
علوم اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ پرداخت. آن بزرگمرد علامه بر اقامه جماعت و ارشاد مردم در
مسجد جامع، در خیابانها به راه می‌افتاد و اصناف و پیشه‌وران را با
آداب اسلامی آشنا می‌ساخت.
اندك اندك نهالهایی كه او كاشته بود بارور شد و دانشورانی توانا به جامعه عرضه كرد. دانشورانی كه به آبادیهای دور و نزدیك می‌شتافتند و مردم را با
اهل بیت پیامبر‌ـ‌علیهم السّلام ـ آشنا می‌ساختند.
چون خبر تلاشهای موفقیت آمیز
فقیه بلند آوازه صباغیه به
شاه سلیمان صفوی رسید چنان تحت تأثیر قرار گرفت كه بی‌درنگ در ضمن فرمانی، او را به
شیخ الاسلامی جنوب برگزید و همه مناصب شرعی آن دیار را به وی وانهاد.
او كه اینك
مرجع دینی اهالی
خوزستان و جنوب
عراق به شمار می‌آمد و در پی هدایت مردم و از میان برداشتن دشمنی قبیله‌ها تلاش فراوان كرده، اطلاعیه‌های گوناگونی با مهرهای ویژه خویش، كه عبارتهای «و ان تعدّوا نعمه الله لا تحصوها» و «الواثق بالله نعمه الله» آراسته بود، به دور و نزدیك می‌فرستاد.
ابوالحسن اصفهانی غروی،
ابوالحسن شوشتری،
شیخ علی بن حسین بن محیی الدین جامعی عاملی،
فتح الله بن علوان الکعبی الدورقی،
قاضی محمد تقی بن قاضی عنایت الله شوشتری،
شیخ محمد الضبیری،
شیخ محمد علم الهدی کاشانی،
شیخ محمد بن علی بن حسین نجار شوشتری،
محمود بن میرعلی میمندی
حضرت سید نعمت الله جزایری كتابهای گرانبهایی كه فراتر از ۵۵ عنوان است، از خود به یادگار نهاد. نوشته‌هایی كه نام برخی ازآنها را بر‌می‌شماریم:
الانوار النعمانیه فی بیان معرفه النشأه الانسانیه،
انیس الفرید فی شرح التوحید،
تحفه الاسرار فی الجمع بین الاخبار،
الجواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی،
ریاض الابرار فی مناقب الائمه الاطهار،
زهر الربیع،
الغایه القصوی،
عقود المرجان فی تفسیر القرآن،
مشكلات المسائل،
منبع الحیاه فی اعتبار قول المجتهدین من الاموات،
نوادر الاخبار،
النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین،
هدیه المبین و تحفه الراغبین
مرجع ۶۲ ساله جنوب آنگاه كه به سمت
خوزستان ادامه مسیر می‌داد به شدّت بیمار شد كاروانیان چون به جایدر (منزلگاهی نزدیك پلدختر) رسیدند سید را فرو آوردند تا لختی بیاساید،
لیكن در این وادی بیماری شدت یافت و سرانجام در
شب جمعه ۲۲
شوال ۱۱۱۲ ق.
دیدگانی كه به بركت خاك
مقبره امامان معصوم ـ علیهم السّلام ـ فروغی آسمانی یافته بود، برای همیشه بسته شد.
سایت اندیشه قم
