شُهَداء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شُهَداء: (بِالنَّبِيِّينَ وَ الشُّهَدآءِ) «شهداء» به معناى گواهان، معناى گسترده‌اى دارد كه هر يک از مفسرين به بخشى از آن اشاره كرده‌اند. بعضى، احتمال داده‌اند: منظور «شهيدان راه خدا» بالخصوص بوده باشند اما اين بعيد به نظر مى‌رسد، زیرا سخن از گواهان محكمه عدل الهى است نه از «شهيدان راه حق» هر چند ممكن است آن‌ها نيز در صف شهود باشند.
«شُهَداء» جمع
«شهيد» از مادّه «
شهود» به معناى «حضور توام با مشاهده» است، خواه با چشم ظاهر باشد، يا چشم دل و اگر به «گواه»، شاهد و شهيد اطلاق مى‌شود، به خاطر حضور و مشاهده صحنه است، همان‌گونه كه اطلاق اين واژه بر «شهيدان راه خدا»، به خاطر حضورشان در ميدان جهاد است. بعضى نيز احتمال داده‌اند كه، «شهداء» در سوره «حديد» به همان معناى شهيدان راه خدا است، يعنى افراد مومن اجر و پاداش شهيدان را دارند، و به منزله شهداء محسوب مى‌شوند.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
شُهَداء:
(وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِيَ بَيْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ) (و زمين در آن روز به نور پروردگارش روشن مى‌شود و نامه‌هاى اعمال را پيش مى‌نهند و
پیامبران و گواهان را حاضر مى‌سازند و ميان آن‌ها به حق داورى مى‌شود و به آنان ستم نخواهد شد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: آوردن شهدا كه عبارتند از گواهان اعمال، آن نيز براى اين است كه آن‌چه از اعمال قوم خود ديده‌اند و تحمل كرده‌اند، اداء كنند كه در جاى ديگر در اين مورد فرموده:
(فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً) (دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ) (كسانى كه به
خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آن‌ها صديقان و شاهدان نزد پروردگارشانند، براى آنان است پاداش اعمالشان و نور ايمانشان، و كسانى كه كافر شدند و آيات ما را تكذيب كردند، آن‌ها اهل دوزخند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ضمير در لهم به مومنين و دو ضمير اجرهم و نورهم به صديقين و شهدا برمى‌گردد، و معناى جمله اين است: «براى مومنين است اجر و نورى از نوع اجر و نور صديقين و شهداء» و همين معنا منظور كسى است كه
آیه را معنا كرده به اين‌كه مومنين اجر و نورى دارند نظير اجر و نور آنان. و چه بسا گفته باشند
كه: آيه شريفه مى‌خواهد اين معنا را بيان كند كه مومنين، همان صديقين و شهداى حقيقى هستند، نه اين‌كه ملحق به آنان باشند، و معامله آنان را با ايشان بكنند، پس مومنين، خود صديقين و شهدايند و اجر و نور خودشان را دارند، ولى بعيد نيست بگوييم سياق با اين معنا مساعدت ندارد. چه بسا بعضى
ديگر گفته باشند: كلمه شهدا عطف بر كلمه صديقون نيست، بلكه مطلبى نو را مى‌فهماند، مبتدايى است كه يک خبرش جمله
(عند‌اللَّه) و خبر ديگرش
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ) است، پس در جمله
(وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ) مطلب تمام مى‌شود و مطلبى از نو درباره كلمه شهدا آغاز كرده مى‌فرمايد:
(وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) شهدا نزد پروردگارشان هستند.... همانطور كه در جاى ديگر فرموده:
(بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ) و در نتيجه منظور از شهدا همان كشتگان در راه خدا خواهند بود و آن گاه كلام را با جمله
(لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ) تمام كرده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شُهَداء»، ص ۳۱۹-۳۲۰.
