صفار بخاری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسحاق بن احمد صفار (م پس از
۴۰۵ه) ادیب و فقیه
حنفی مذهب اهل
بخارا در قرن چهارم هجری بود. او به عنوان یکی از بزرگان
ادبیات عرب، دارای اشعار زیبا و آگاهی عمیق از ظرایف این زبان شناخته می‌شد. خانه‌اش در بخارا مرکز علم و دانش بود.
ابونصر در سفرهایی به شهرهای مختلف
خراسان،
عراق و
حجاز، مدتی در
طایف سکونت گزید و درگذشت. گزارش‌ها نشان می‌دهد که او در سال ۴۰۵ ه در بغداد به تدریس و روایت حدیث مشغول بوده است و در نهایت در طایف از دنیا رفت. تعدادی از فرزندان و نوادگان او نیز از علمای زمان خود بودند.
تألیفات او شامل «المدخل الی سیبویه» است که درباره
نحویات و حدود ۵۰۰ صفحه است. دیگر آثار مهمی مانند «المدخل الصغیر و الرد علی حمزه فی حدوث التصحیف» است.
قبر وی در طایف معروف و مورد احترام بوده است.
او پس از ۴۹۵ه از دنیا رفته است.
ابونصر اسحاق بن احمد بن شیث (شبیب) صفار بخاری، ادیب و فقیه حنفی مذهب اهل بخارا در قرن چهارم بود. لکنوی هندی،
وی را یکی از بزرگان در زمینه ادبیات عرب، آگاه به ظرایف و جزییات آن و دارای اشعار زیبا دانسته‌اند. گفته‌اند خانه او در بخارا مرکز علم بود.
گفته شده در سفری، از شهرهای گوناگون خراسان عبور کرد و به عراق و سپس حجاز رفت و عاقبت در طایف سکونت گزید.
سمعانی سکونت وی را در مکه و درگذشتش را در طایف می‌داند. حاکم نیشابوری به ورود ابونصر به نیشابور در بازگشت از سفر حج اشاره کرده است.
خطیب بغدادی نیز ورود او را به بغداد در سال ۴۰۵ه در بازگشت از سفر حج و روایت حدیث به وسیله وی گزارش کرده است.
روشن نیست این گزارش های پراکنده مربوط به یک سفر یا سفرهای متعدد بوده است. گفته شده است در بخارا کسی در سن او نبود که در ادب،
فقه، طلب علوم گوناگون و
حدیث در مرتبه وی باشد.
شعری طولانی نیز در وصف خود سروده که یاقوت حموی آن را ذکر کرده است.
شماری از فرزندان و نوادگان ابونصر از فضلا و علمای زمان خود بودند، از جمله ابوابراهیم اسماعیل صفار که به سبب امر به معروف و نهی از منکر به دست خاقان نصر بن ابراهیم معروف به شمس الملک در بخارا در سال ۴۶۱ه کشته شد. نوه اش ابراهیم بن اسماعیل معروف به زاهد صفار نیز از علمای زمان خود بود.
لکنوی و
قطلوبغا نام وی را احمدبن اسحاق آورده اند.
که احتمالاً اشتباه است. لکنوی از
احمدبن اسحاق بن شیث نام برده و او را جد
ابراهیم بن اسماعیل صفار دانسته و در ذیل آن از
اسحاق بن احمد شیث هم یاد کرده است.
در جای دیگر نیز احمدبن اسحاق را فرزند ابونصر اسحاق بن احمد بن شیث دانسته است.
اسحاق صفار از محضر
نصر بن احمد بن اسماعیل کشانی بهره علمی برد.
ابونصر صفار دارای شاگردانی بوده است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
ابوعلی حسن بن علی بن محمد بن مذهّب تمیمی که از
ابونصربه نیکی یاد کرده است.
ابوالولید بلخی و فرزندش
احمد بن اسحاق یاد شده است.
اسحاق بخاری دارای تألیفاتی به شرح ذیل است:
• المدخل الی سیبویه که
یاقوت حموی آن را دیده و آن را کتابی شگفت آور در
نحو توصیف کرده است. حدود پانصد صفحه داشته و تنها مبنیات را در آن آورده بود و شامل غوامض این علم بوده است.
• المدخل الصغیر در نحو و • الرد علی حمزه فی حدوث التصحیف از دیگر آثار اوست.
ابونصر بخاری تاریخ وفاتش در منابع نیامده است، اما از آنجا که در سال ۴۰۵ه در بغداد به تدریس و روایت حدیث مشغول بوده است، باید وفات او را بعد از این سال دانست.
او در طایف درگذشت. قبرش در آنجا معروف بوده است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «اسحاق بن احمد صفار»، ج۳، ص۹۴.
