عابری (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عابری:
(وَ لا جُنُباً إِلاّ عابِری سَبيلٍ) عابری: واژه «
عابر» به معنى «عبوركننده» است و عبارت
(عابِری سَبيلٍ) در آيه مورد بحث به مسافر و رهگذران اطلاق مى‌شود.
آيه، ناظر بر تحريم نماز در حال مستى و باطل بودن نماز در حال جنابت است، مى‌گويد: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد در حالى كه مست هستيد به نماز نزديک نشويد تا بدانيد چه مى‌گوييد و همچنين هنگامى كه جنب هستيد، مگر اين كه مسافر باشيد... .»
(وَ لا جُنُباً إِلاّٰ عابِری سَبيلٍ)
به موردی از کاربرد
تَعْبُرون در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنواْ لا تَقْرَبواْ الصَّلاةَ وَ أَنتُمْ سُكارَى حَتَّىَ تَعْلَمواْ ما تَقولونَ وَ لا جُنُبًا إِلاّ عابِری سَبيلٍ حَتَّىَ تَغْتَسِلواْ وَ إِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغآئِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساء فَلَمْ تَجِدواْ ماء فَتَيَمَّمواْ صَعيدًا طَيِّبًا فَامْسَحواْ بِوُجوهِكُمْ وَ أَيْديكُمْ إِنَّ اللّهَ كانَ عَفُوًّا غَفورًا) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! در حال مستى به نماز و جماعت در مسجد نزديک نشويد، تا بدانيد چه مى‌گوييد و همچنين در حالى كه جُنُب هستيد -مگر در حال عبور از مسجد- تا غسل كنيد و اگر بيماريد يا مسافر و يا يكى از شما از محل پستى آمده و قضاى حاجت كرده) و يا با زنان آميزش جنسى داشته‌ايد و در اين حال، آب براى وضو يا غسل نيافتيد، بر زمين پاكى تيمّم كنيد؛ به اين طريق كه صورت‌ها و دست‌هايتان را با آن مسح نماييد. خداوند، بخشنده و آمرزنده است.)
شیخ طبرسی در
مجمع البیان می‌فرماید:
(وَ لا جُنُباً إِلّا عابِری سَبيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلوا): در باره معناى آن دو قول است: ۱- در حالت جنابت، به نماز نزديک مشويد مگر اينكه مسافر باشيد، در اين صورت مى‌توانيد نماز را به تيمم بخوانيد چه تيمم اگر چه نماز را مباح مى‌كند ولى رفع حدث جنابت را نمى‌كند. اين مطلب از على (ع) و ابن عباس و سعيد بن جبير و مجاهد است. ۲- در حالت جنابت وارد مساجد مشويد، مگر اينكه راهگذار باشيد. اين مطلب از جابر و حسن و عطا و زهرى و ابراهيم و مروى از امام باقر (ع) است و «عابرى سبيل» يعنى راهگذران، اما پس از غسل كردن مانعى نيست. اين قول قوى‌تر است؛ زيرا خداوند حكم جنابت را در آخر آيه در صورت نبودن آب بيان كرده است و اگر منظور از اين جمله هم معنايى باشد كه در اول گفته شد، تكرار لازم مى‌آيد. خداوند حكم داخل شدن اشخاص جنب را در مساجد در اول آيه و حكم نماز او را در صورت نبودن آب در آخر آيه ذكر كرده است.
آيه، ناظر بر تحريم نماز در حال مستى و باطل بودن نماز در حال جنابت است و باطل بودن نماز در حال جنابت با جمله
(وَ لا جُنُباً) به آن اشاره شده است، سپس استثنايى براى اين حكم بيان فرموده و مى‌گويد:
(إِلاّ عابِری سَبيلٍ) «مگر اين كه مسافر باشيد (و در مسافرت گرفتار بى‌آبى شويد كه در اين حال نماز خواندن به شرط تيمم جايز است.»
ولى در روايات و اخبار، تفسير ديگرى نيز آمده است
و آن اين كه منظور از «صلات» در آيه، محل نماز گزاردن و مسجد است يعنى در حال جنابت وارد مساجد نشويد، سپس كسانى را كه عبورا از مسجد مى‌گذرند استثناء فرموده و مى‌گويد:
(إِلاّ عابِری سَبيلٍ) يعنى مى‌توانيد در حال جنابت عبورا از مسجد بگذريد و از بعضى روايات استفاده مى‌شود كه جمعى از مسلمانان و صحابه پيامبر (ص) خانه‌هايى در اطراف مسجد پيامبر (ص) ساخته بودند كه درهاى آن به مسجد گشوده مى‌شد و به آن‌ها اجازه داده شد كه در حال جنابت از مسجد بگذرند بدون اين كه در آن توقف كنند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عابری»، ج۳، ص۹۲.
