عمد (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عمد، انجام دادن يا ترك عملى از روى اختيار و قصد، در مقابل سهو می باشد.
عمد در لغت به معناى قصد آمده است؛
[۱] ليكن در كلمات فقها مقابل سهو و در باب جنايات در برابر خطا به كار رفته است.
عمد منافاتى با اضطرار، اكراه و جهل ندارد؛ زيرا در موارد اكراه، اضطرار و جهل نيز اراده و قصد وجود دارد. از احكام مرتبط با عنوان ياد شده در ابواب مختلف فقه؛ اعم از عبادات و معاملات به معناى اعم سخن گفته‌اند.
حكم تكليفى: ترك واجبات يا ارتكاب محرمات از روى عمد، در صورتى كه مضطر، مُكرَه و يا جاهل قاصر نباشد، حرام است.
آثار: بر فعل يا ترك عمدى عبادات و غير عبادات آثارى مترتب است، از جمله:
[۲] بطلان عمل: اخلال عمدى به اجزا و شرايط نماز موجب بطلان آن مى‌شود (خلل در نماز)، چنان كه ارتكاب عمدى مبطلات روزه، بطلان آن را در پى دارد. همچنين ترك عمدى اركان حج و عمره همچون طواف و سعى موجب بطلان حج و عمره مى‌گردد.
[۳] ثبوت كفّاره: ارتكاب برخى محرمات از روى عمد، موجب ثبوت كفّاره است، مانند افطار عمدى روزه ماه رمضان بدون عذر (روزه) و يا ارتكاب برخى محرمات احرام.
[۴] حدّ و تعزير: ارتكاب عمدى محرمات در غير موارد عذر، موجب ثبوت كيفر است. كيفر دو گونه است: يا مقدار آن نامشخص و بسته به نظر حاكم شرع است و يا مشخص مى‌باشد. قسم نخست، تعزير و قسم دوم حد ناميده مى‌شود.
[۵] قصاص: در جنايات عمدى ـ مقابل جنايات خطايى ـ قصاص ثابت است؛ خواه جنايت، كشتن ديگرى باشد و يا آسيب رساندن به اعضا و منافع او. البته در كودك و ديوانه، عمد آنان خطا به شمار رفته و حكم خطا بر آن جارى مى‌شود.
[۶] [۷] لسان العرب، واژه «عمد».
[۸] جواهر الكلام، ج۴۲، ص۱۲؛ جواهر الكلام، ج۴۲، ص۱۷۷.
