• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن ابراهیم شافعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن ابراهیم شافعی


ابوالحسن محمد بن ابراهیم بن یوسف کاتب معروف به ابوبکر شافعی معروف به کاتب بغدادی که در سال ۲۸۱ هجری در بغداد متولد شد.
این چهره علمی به ظاهر فقیه شافعی بود و آثاری مانند البصائر و الابلی در فقه شافعی تألیف کرد، اما در باطن شیعه امامی بود و به دلیل شرایط تقیه، هویت مذهبی واقعی خود را پنهان می‌نمود.
وی در کنار آثار شافعی، تألیفات ارزشمندی در دفاع از تشیع مانند کشف القناع و نقض العباسیه از خود به جای گذاشت.
جالب اینکه کتاب المفید فی الحدیث را به گونه‌ای نوشت که برای هر دو مذهب شیعه و شافعی قابل استفاده باشد.
او سرانجام در سال ۳۵۳ هجری در بغداد درگذشت.



شافعی در سال ۲۸۱ هجری به دنیا آمد.
[۱] علامه حلی، خلاصة الاقوال، ج ۱، ص ۲۴۵.    

او از آنجا که به کاتب بغدادی نیز معروف است،
[۲] بغدادی، اسماعیل باشا، هدیة العارفین، ج ۲، ص ۴۴.    
[۳] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
می‌توان نتیجه گرفت محل تولد و زندگی وی بغداد بوده و در این شهر به کتابت می‌پرداخته است.
[۴] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۵] شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
[۶] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    

وی در ظاهر، فقه شافعی می‌آموخت و بر اساس این مذهب رفتار می‌کرد؛ ولی در باطن آرا و عقاید شیعه امامی داشت.
[۷] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۸] شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
[۹] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    

شافعی از علما و فقهای هر دو مذهب به شمار می‌رفت و در هر دو مذهب، توانایی و تبحر بسیاری داشته و آثار فراوانی در هر دو مذهب نگاشته است.
[۱۰] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۱۱] شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
[۱۲] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    

ابن شهر آشوب معتقد است وی شیعه مذهب بوده و فقط از باب تقیه و احتیاط بر اساس فقه شافعی فتوا می‌داده است و بر این اساس فقط آثار شیعی وی را نام برده
[۱۳] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
و از آثاری که وی در فقه شافعی نگاشته، نامی نبرده است.
همه رجال نویسان ازجمله الندیم، وی را محمد بن ابراهیم معرفی کرده‌اند؛
[۱۴] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۱۵] شیخ طوسی، رجال الطوسی، ج ۱، ص ۴۴۷.    
[۱۶] حلی، ابن‌داوود، الرجال، ج ۱، ص ۱۶۱.    
[۱۷] نجاشی، ابو عباس، رجال نجاشی، ج ۱، ص ۳۷۲.    
اما الندیم در جایی دیگر از اثر خود ـ وقتی کتاب‌های شافعی‌اش را ذکر کرده ـ وی را محمد بن احمد بن ابراهیم معرفی کرده است.
[۱۸] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    



کسانی چون ابوعبداللّه احمد بن عبدون معروف به ابن حاشر
[۱۹] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، ج ۲، ص ۴۴.    
و ابوعمرو کشی از شاگردان و راویان محمد شافعی قلمداد می‌شوند.
[۲۰] کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، ج ۱، ۱۹۰    


آثاری که محمد بن ابراهیم در مذهب شیعه به نگارش درآورده، عبارت‌اند از:
• کشف القناع
[۲۱] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۲۲] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• العده، الاستعداد
[۲۳] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۲۴] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• الاستبصار
[۲۵] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۲۶] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• نقض العباسیه
[۲۷] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۲۸] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• المفید في الحدیث
[۲۹] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۳۰] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• الطریق
[۳۱] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۳۲] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    

• المقبل
[۳۳] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
[۳۴] ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
که این اثر در برخی از منابع به صورت المقتل
[۳۵] نجاشی، ابو عباس، رجال نجاشی، ج ۱، ص ۳۷۲.    
[۳۶] شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
و همچنین المعتل نیز آمده است.
[۳۷] بغدادی، اسماعیل باشا، هدیة العارفین، ج ۲، ص ۴۴.    


آثاری که محمد شافعی در مذهب شافعی نوشته نیز عبارت‌اند از:
• البصائر
[۳۸] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    

• الابلی
[۳۹] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    

• المستعذب
[۴۰] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    

• الرد علی الکرخی
[۴۱] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    

المفید في الحدیث
[۴۲] ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
که این عنوان آخر در آثار هر دو مذهب مشترک است و چنین به نظر می‌رسد که وی در این دو اثر، احادیث سودمند و خوب از هر دو مذهب را جداگانه گردآورده و نگاشته باشد.


شافعی در سال ۳۵۳ هجری از دنیا رفته است.
[۴۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج ۸، ص ۲۲۳.    

(دیگر منابع:
[۴۴] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج ۱، ص ۱۴۵.    
[۴۵] بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج ۱، ص ۱۵۰.    
[۴۶] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۱۰، ص ۲۸.    
[۴۷] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ۳۰، ص ۴۵۵.    
[۴۸] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۹۱.    
[۴۹] علامه حلی، خلاصة الاقوال، ج ۱، ص ۴۸۳.    
[۵۰] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۵، ص ۲۸۷.    
[۵۱] تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، ج ۱۱، ص ۲۲۹.    
[۵۲] خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۱۵، ص ۲۳۴-۲۳۵.    
[۵۳] خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۲۴، ص ۱۲۴.    
[۵۴] ابطحی، سید محمدعلی، تهذیب المقال، ج ۳، ص ۴۰۰.    
[۵۵] ابطحی، سید محمدعلی، تهذیب المقال، ج ۳، ص ۴۰۷.    
[۵۶] سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۴۲.    
[۵۷] سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۵۴۲.    
[۵۸] سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۵۸۷.    
[۵۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۲، ص ۳۲۷.    
[۶۰] امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۲، ص ۳۳۰.    
[۶۱] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲، ص ۱۲.    
[۶۲] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲، ص ۲۷.    
[۶۳] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۱۵، ص ۲۲۶.    
[۶۴] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۱۸، ص ۵۲.    
[۶۵] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲۱، ص ۳۷۴.    
[۶۶] آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲۴، ص ۲۸۸.    
)
۱. ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ج ۱، ص ۲۴۵.    
۲. ↑ بغدادی، اسماعیل باشا، هدیة العارفین، ج ۲، ص ۴۴.    
۳. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۴. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۵. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
۶. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    
۷. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۸. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
۹. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    
۱۰. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۱۱. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
۱۲. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۴، ص ۹.    
۱۳. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۱۴. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۱۵. ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ج ۱، ص ۴۴۷.    
۱۶. ↑ حلی، ابن‌داوود، الرجال، ج ۱، ص ۱۶۱.    
۱۷. ↑ نجاشی، ابو عباس، رجال نجاشی، ج ۱، ص ۳۷۲.    
۱۸. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۱۹. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، ج ۲، ص ۴۴.    
۲۰. ↑ کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، ج ۱، ۱۹۰    
۲۱. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۲۲. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۲۳. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۲۴. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۲۵. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۲۶. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۲۷. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۲۸. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۲۹. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۳۰. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۳۱. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۳۲. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۳۳. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۴۷.    
۳۴. ↑ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ج ۱، ص ۱۳۲.    
۳۵. ↑ نجاشی، ابو عباس، رجال نجاشی، ج ۱، ص ۳۷۲.    
۳۶. ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ج ۱،ص ۱۳۳.    
۳۷. ↑ بغدادی، اسماعیل باشا، هدیة العارفین، ج ۲، ص ۴۴.    
۳۸. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
۳۹. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
۴۰. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
۴۱. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
۴۲. ↑ ابن الندیم، الفهرست، ج ۱، ص ۲۶۷.    
۴۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج ۸، ص ۲۲۳.    
۴۴. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج ۱، ص ۱۴۵.    
۴۵. ↑ بروجردی، سید علی، طرائف المقال، ج ۱، ص ۱۵۰.    
۴۶. ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۱۰، ص ۲۸.    
۴۷. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ۳۰، ص ۴۵۵.    
۴۸. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۹۱.    
۴۹. ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ج ۱، ص ۴۸۳.    
۵۰. ↑ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج ۵، ص ۲۸۷.    
۵۱. ↑ تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، ج ۱۱، ص ۲۲۹.    
۵۲. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۱۵، ص ۲۳۴-۲۳۵.    
۵۳. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۲۴، ص ۱۲۴.    
۵۴. ↑ ابطحی، سید محمدعلی، تهذیب المقال، ج ۳، ص ۴۰۰.    
۵۵. ↑ ابطحی، سید محمدعلی، تهذیب المقال، ج ۳، ص ۴۰۷.    
۵۶. ↑ سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۴۲.    
۵۷. ↑ سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۵۴۲.    
۵۸. ↑ سید اعجاز، حسین، کشف الحجب و الاستار، ج ۱، ص ۵۸۷.    
۵۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۲، ص ۳۲۷.    
۶۰. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۲، ص ۳۳۰.    
۶۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲، ص ۱۲.    
۶۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲، ص ۲۷.    
۶۳. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۱۵، ص ۲۲۶.    
۶۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۱۸، ص ۵۲.    
۶۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲۱، ص ۳۷۴.    
۶۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة، ج ۲۴، ص ۲۸۸.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد ـ شافعی»، ج ۲، ص ۴۰۰.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 353 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | فقهای شافعی قرن 4 (قمری) | فقهای شیعه قرن 4 (قمری) | مؤلفان قرن 4 (قمری) | محدثان اسلامی | محدثان شافعی قرن 4 (قمری) | محدثان شیعه قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار