استبصار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هدایت یافتن
مسلمان غیر شیعه به مذهب
شیعۀ امامیّه را استبصار گویند. به فرد هدایت یافته «مستبصر» گفته می‌شود.
از آن در باب‌های
طهارت،
صلات،
زکات،
حج و
طلاق سخن رفته است.
بر استبصار، آثاری در
عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
استبصار در باب عبادات آثاری دارد که به آن‌ها پرداخته می‌شود.
قضای عبادات فوت شده از مستبصر در ایّام
گمراهی، واجب است- هر چند برخی عدم وجوب آن را
ترجیح داده‌اند.
امّا اعاده عبادات انجام گرفته- حتی به قول مشهور حج- در دوران
ضلالت که طبق
مذهب خودش صحیح انجام گرفته،
واجب نیست، مگر زکات که باید اعاده شود.
البته در عبادتی مانند
نماز، چنانچه استبصار پیش از خروج
وقت محقّق شود، در این که
اعادۀ نماز در وقت واجب است یا نه، اختلاف است.
در خصوص حج- بنا بر قول به واجب نبودن اعاده- در این که علاوه بر شرط یاد شده، عدم اخلال به
رکن نیز
شرط است یا نه، و نیز در این که مراد از رکن، رکن نزد
مخالف است یا رکن نزد
شیعه، اختلاف است.
در مورد زکات، اگر آن را به هم‌کیش خود داده باشد، اعاده واجب است، ولی اگر به
اهل ولایت (شیعه) پرداخت کرده است، واجب نیست؛ هر چند بعضی اعاده را مطابق
احتیاط دانسته‌اند.
فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده‌اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته‌اند:
اگر مخالف چیز
نجسی را بشوید، چنانچه
شستن آن مطابق
مذهب شیعه بوده، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنابر
اقوی دوباره شستن آن واجب است.
اگر مخالف
همسرش را طبق مذهب خویش
طلاق دهد، در صورتی که طلاق از نظر شیعه
صحیح نباشد، می‌تواند پس از استبصار بدون
عقد جدید به آن
زن رجوع کند.
حق‌الناس ثابت بر ذمّۀ مخالف، پس از استبصار نیز بر ذمّۀ او باقی است و باید به صاحبانش بازگردانده شود.
ظاهر کلمات فقها، بلکه تصریح بعضی، یکسان بودن
فرقه‌های مختلف اسلامی- حتی فرقه‌هایی مانند
ناصبیان و
غالیان که محکوم به
کفر هستند
در
احکام یاد شده است؛ گرچه برخی در گروه‌های محکوم به کفر، توقّف کرده‌اند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۴۱۱.
