مِحال (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مِحال: (وَ هُوَ شَديدُ الْمِحالِ) «مِحال» در اصل از
«حيله» و
«حيله» به معناى هر نوع چاره‌انديشى پنهانى و غير آشكار است (نه به معناى چاره‌جویى‌هاى مخرّب كه در زبان فارسى به آن مشهور شده است)، و مسلّم است كسى كه توانايى بر چاره‌انديشى آن هم با قدرت و شدت دارد، كسى است كه هم از نظر توانايى فوق العاده است و هم از نظر علم و حكمت؛ به همين دليل بر دشمنانش مسلّط و پيروز مى‌باشد، و كسى را ياراى فرار از حوزه قدرت او نيست.
بعضى
«مِحال» را از مادّه
«حيله» ندانسته‌اند، بلكه از مادّه
«محل» و
«ماحل» كه به معناى مكر و جدال و تصميم بر مجازات و كيفر مى‌باشد گرفته‌اند، ولى آنچه گفتيم صحيح‌تر به نظر مى‌رسد، هر چند هر دو معنا تقريباً قريب‌الوقوع است.
(وَ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلاَئِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَ يُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَاءُ وَ هُمْ يُجَادِلُونَ فِي اللّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحَالِ) (و رعد، تسبيح و حمد او مى‌گويد؛ و همچنين
فرشتگان از خوف او! و اوست كه صاعقه‌ها را مى‌فرستد؛ و هر كس را بخواهد گرفتار آن مى‌سازد، با اين حال آن‌ها همچنان درباره
خدا به مجادله مشغولند؛ با اينكه قدرت او بى‌انتهاست!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه محال - به كسر ميم- مصدر باب مفاعله از ماحل- يماحل است كه به معناى اين است كه يكى عليه ديگرى مكر و صحنه‌سازى كند تا معلوم شود كدام نيرومندترند، و به همين منظور براى اظهار معايب و بدی‌هاى آن ديگرى جدل مى‌نمايد.
بنابر اين، جمله
(وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ) معنايش (و خدا داناتر است) اين است كه بت‌پرستان، (كه وجه كلام در اين آيات و در اين حجت‌ها متوجه ايشان است) درباره ربوبيت خداى تعالى مجادله مى‌كنند، و حجت‌هايى نظير تمسک بروش پدران براى اثبات ربوبيت اربابهاى خود درست مى‌نمايند، ولى از اين معنا غافلند كه خداى سبحان شديد المماحله است، چون او به معايب و بديهاى ايشان آگاه، و بر اظهار آن معايب و رسوا ساختن آنان قادر است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «مِحال»، ص۵۰۷.
