میزان اجرت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این نوشتار در مورد میزان اجرت است.
آیاتی چند از
قرآن در پرداخت دستمزد، به حدّ متعارف سفارش کرده‌اند. در
آیه ۶
نساء آمده است: سرپرستانِ
یتیمان در‌صورت ناداری می‌توانند با رعایت
عدل و انصاف
اجرت خود را در برابر زحماتی که متحمّل می‌شوند، بردارند: «... مَن کانَ غَنیًّا فَلیَستَعفِف و مَن کانَ فَقیرًا فَلیَأکل بِالمَعروفِ...». کلمه «معروف» نشان‌دهنده آن است که میزان اجرت از مال یتیم برای متولّی آن، باید مقداری باشد که عقل و
شرع آن را بپسندد و بشناسد
و در مقدار آن، آرای متفاوتی نقل شده است.
شیخ طوسی می‌گوید: ظاهر اخبار این است که می‌تواند به مقدار
اجرت المثل، بردارد؛ چه به قدر نیاز او یا افزون بر آن باشد، یا کم‌تر باشد.
صاحب حدائق از برخی معاصران خود نقل کرده که می‌تواند به قدر نیاز از
مال یتیم بردارد و مصرف کند.
در
روایتی از
امام صادق (علیه‌السلام) «معروف» در آیه «فَلیَأکل بِالمَعروفِ» به «قوت» تفسیر شده است.
آیا افزون بر سرپرست اموالِ ایتام، کسانی‌که تحت تکفّل وی هستند نیز می‌توانند از مال
یتیم مصرف کنند؟ برخی گفته‌اند: فقط خود او
حق استفاده دارد؛ زیرا در آیه، واژه «اکل» به‌کار برده شده است؛
ولی دیگران از کلمه «بالمعروف» استفاده کرده‌اند که افراد تحت تکفل وی نیز می‌توانند از مال یتیم بهره ببرند؛ چرا که از نظر
عرف و عادت، مخارج آنان همان مخارج سرپرست خانواده محسوب می‌شود.
در مورد
ازدواج با
کنیزان نیز
قرآن در آیه ۲۵ نساء
سخن از
مهر متناسب و شایسته برای آنان آورده، از آن به «اجور» تعبیر می‌کند: «فَانکحوهُنَّ بِاِذنِ اَهلِهِنَّ وءاتوهُنَّ اُجورَهُنَّ بِالمَعروفِ...». این احتمال نیز هست که این آیه به نحوه پرداخت مهر نظر دارد؛ یعنی پس از آن‌که قرار مهر گذاشته شد، پرداخت آن به خود کنیز یا به مالک وی (بنابر این‌که آیه به‌معنای «ءاتوا مالکهنّ أجورهنّ» باشد)
بدون
منت و دیرکرد و کم گذاشتن، باشد.
در آیه ۲۳۳
بقره آمده است: در مورد
لباس و غذای زنی که
طلاق داده شده و
طفل شیرخواری دارد،
پدر باید به‌صورت شایسته و مناسب با حال او (بدون سخت‌گیری یا
اسراف) عمل کند:
«... و‌عَلَی المَولودِ لَهُ رِزقُهُنَّ و کسوتُهُنَّ بِالمَعروفِ» و به‌طور کلّی هیچ‌کس موظف نیست بیش از توانایی خود کاری انجام دهد:«... لا‌تُکلَّفُ نَفسٌ اِلاّ وُسعَها» در دنباله
آیه نیز می‌فرماید:«و‌اِن اَرَدتُّم اَن تَستَرضِعوا اَولدَکم فَلاجُناحَ عَلَیکم اِذا سَلَّمتُم ما‌ءاتَیتُم بِالمَعروفِ». طبق
رأی برخی مفسران، این قسمت آیه نیز مربوط به
مادر است؛ بدین معنا که اگر می‌خواهید برای فرزندانتان دایه بگیرید، حقّ مادر را برای مدتی که تا به حال
شیر داده، طبق عرف و عادت بپردازید.
برخی دیگر، آن را مربوط به
دایه می‌دانند؛ به این معنا که حق او برای مدتی که شیر داده، باید به‌طور متعارف پرداخت شود.
آیه ۷
طلاق نیز برای
همسر طلاق داده شده که می‌خواهد کودک را شیر بدهد، سخن از پرداخت اجرت به‌میان آورده و پس از آن، شیر‌دادن دایه را مطرح کرده است؛ سپس می‌فرماید:آنان که امکانات وسیعی دارند، در قبال زحمتی که مادر یا دایه متحمل می‌شود، از
ثروت خود
انفاق کنند و آن‌ها که تنگدست هستند، به مقدار توانایی خویش انفاق نمایند:«... لِیُنفِق ذُو‌سَعَة مِن سَعَتِهِ و مَن قُدِرَ عَلَیهِ رِزقُهُ فَلیُنفِق مِمّا‌ءاتهُ اللّهُ...». برخی گفته‌اند: از آیه۷۲
یوسف می‌توان استفاده کرد که در «
جعاله» لازم نیست اجرت مشخص باشد؛ زیرا مأموران حکومت
مصر برای یافتن جام پادشاه، «یک بار
شتر» را اجرت قرار دادند و این از نظر مقدار قابل تعیین نیست. در پاسخ باید گفت که «حمل بعیر»
پیمانه مشخصی بوده که به آن در اصطلاح، «وسق» می‌گفته‌اند.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اجرت».
