نسخ (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسخ، تغییر
حکم یا مفهوم آیه‌ای به آیه دیگر، یا رفع
تشریع سابق به تشریع لاحق را می‌گویند.
«نسخ» در
لغت به معانی «ازاله و اعدام» (زدودن و از بین بردن)، و در
اصطلاح به دو معنا آمده است:
۱. نسخ به اصطلاح متقدمان (تعریف سلفی نسخ)؛
۲. نسخ به اصطلاح متاخران (تعریف خلفی نسخ).
نسخ در اصطلاح متقدمان، متناسب با معنای ازاله است؛ یعنی
حکم و مفهوم آیه‌ای با آیه دیگر دگرگون و متحول شود؛ به چند صورت:
۱. سر آمدن
زمان عمل (همان نسخ به معنای معروف نزد
اصولیان )؛
۲. برگرداندن کلام از معنای متبادر به معنای غیرمتبادر؛
۳. تبیین این که
قید ، قید اتفاقی است، نه احترازی به منظور
تخصیص و…. بنابراین، نسخ به این معنا شامل
تقیید ، تخصیص،
تفسیر ، تفصیل، رفع کلی و جزئی می‌شود.
اما نسخ نزد متاخران، معنایی محدودتر دارد؛ یعنی رفع تشریع سابق - که به حسب ظاهر اقتضای دوام داشت - به تشریع لاحق؛ در صورتی که جمع میان دو تشریع، ذاتاً ممکن نباشد و یا به دلیل خاصی مثل
اجماع و
نص صریح ، قابل جمع نباشند.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «نسخ».
