آجرومیه (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آجُرّومِيّه، عنوان اختصاری رساله المقَّمه الآجروميه في مباديء العربيه در نحو كه آن را ابوعبدالله محمد بن محمد بن داوود صَنْهاجي (۶۷۲ ـ۷۲۳ق/۱۲۷۳ـ۱۳۲۳م) معروف به ابنآجُرُّوم (ه م) در مكه تأليف كرده است.
نسخ خطی و شروح متعدد آجروميه (كه گاه جَروميه خوانده میشود) بر شهرت شگفتآور آن دلالت دارد. كوتاهی و سادگی نسبی متن، حفظ آن را آسان ساخته و به همين جهت، از قرنها پيش در بخش باختری جهان اسلام، به خصوص شمال آفريقا و لبنان و حتی نجف، نوآموزان نحو عربی، آن را پايه تحصيلات خود قرار میدادهاند.
چاپها و شروح اين كتاب متعدد است. حاجی خليفه (حاجی خليفه، ص ۱۷۹۶) در ابتدای قرن ۱۱ق/۱۷م از ۲۸ تن كه بر اين كتاب شرح، يا حاشيه، يا حاشيه بر حاشيه نوشتهاند و يا آن را به نظم درآوردهاند ياد میكند. بر اين كتاب احتمالاً بيش از ۶۰ شرح نوشتهاند. (بروكلمان، ج۲، ص۳۰۸؛ بروكلمان، ج۲، ص۳۳۲) به ۵۷ شرح، چند تتمه و ۴ ارجوزه آجروميه اشاره میكند. (دائرهالمعارف الاسلاميه، ذيل ابنآجروم؛ بستانی (
اين كتاب در باختر زمين نيز از شهرت خاصی برخوردار است، زيرا اروپائيانِ سده، ۱۶م نخستين اطلاعات خد را در نحو عربی، از طريق آجروميه، نيز كتابهای كافيه ابن حاجب، تصريف زنجانی و العوامل المائه جرجانی كسب كردهاند. آجروميه كه در اروپا به Agrumia, Gjarumia, Girumia معروف شده بود، نخست در ۱۰۰۱ق/۱۵۹۳م در رم به چاپ رسيد. در ۱۰۱۹ق/۱۶۱۰م چاپ مجددی همراه با ترجمه لاتين آن انتشار يافت. سپس در ۱۰۲۶ق/۱۶۱۷م و ۱۰۴۱ق/۱۶۳۱م ۲ چاپ و ۲ ترجمه لاتين ديگر از آن در رم عرضه شد. نخستين چاپ و ترجمه فرانسوی آن در ۱۲۴۹ق/۱۸۳۳م در پاريس، و اولين ترجمه انگليسی، در ۱۲۶۹ق/۱۸۵۳م در كمبريج صورت پذيرفت. (دائرهالمعارف الاسلاميه(
اين كتاب كه مجموعاً بيش از ۱۰۰ صفحه نيست، به ۲ بخش تقسيم شده است: بخش اول تركيبی از صرف و نحو است كه در آن عنايت بيشتری به جانب صرفی شده است و بخش دوم اساساً نحو و اعراب كلمات است. سيوطی اظهار میدارد كه با مطالعه كتاب دريافته است كه مؤلف در نحو «مذهب كوفی» داشته، زيرا مثلاً لفظ «خفض» را به جای «جر» به كار برده و فعل امر را، برخلاف بصريان، معرب پنداشته است. (سيوطی، ص ۱۰۲(
فهرست منابع:
(۱)بروكلمان، ذيل؛
(۲)بستانی (فؤاد افرام)؛
(۳)حاجی خليفه، كشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م؛
(۴)دائرهالمعارف الاسلاميه؛
(۵)سركيس، معجم المطبوعات العربيه، ۱/۲۵؛
(۶)جلالالدين سيوطی، بغيه الوعاه، قاهره، ۱۹۰۸م؛