آداب‌المتعلمین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آداب المُتَعَلّمِین، کتاب در راهنمایی
تعلیم و
تربیت اسلامی ، به زبان عربی از
برهان‌الدین زُرنوجی حنفی (د ۵۱۹ق/۱۱۲۵م) است.
این کتاب دارای ۱۴
فصل با این مطالب است: ۱. حقیقت
علم ، ۲.
نیّت از آموزش علم، ۳. گزینش علم و
استاد و شریک آموزش و
ثبات بر آن‌ها، ۴. بزرگ‌داشتن علم و اهل آن، ۵. جدّیّت و مداومت در آموزش و همّت بر آن، ۶. آغاز سَبَق و مقدار و ترتیب آن، ۷. توکّل، ۸. زمان تحصیل علم، ۹.
شفقت و
نصیحت ، ۱۰. استفاده از وقت، ۱۱.
ورع ، ۱۲. آنچه موجب حفظ و آنچه موجب
نسیان است، ۱۳. آنچه موجب افزایش و کاهش روزی و
عمر گردد، ۱۴. اشعاری مربوط به مطالب کتاب است. در این کتاب از شاعران و
دانشمندان اهل سنّت بسیار یاد شده و اشعار و
اندرزهایی از آنان به مناسبت آمده‌است.
برخی از نسخه‌نویسان، نام و سخنان این دانشمندان را حذف کرده و یا دگرگون ساخته و تألیف کتاب را به
خواجه نصیر‌الدین طوسی (۵۹۷ ـ۶۷۲ق/۱۲۰۱ـ۱۲۷۴م) نسبت داده‌اند. نسخه‌ای از این کتاب در حاشیة
کتاب الهدایه (جزو
جامع المقدّمات )
چاپ شده‌است. این نسخه، مانند بیش‌تر نسخه‌های مشابِه منسوب به خواجه نصیر، تنها شامل ۱۲ فصل است، یعنی فصول چهارم و چهاردهم را ندارد. از این کتاب نسخه‌های خطی فراوانی در کتابخانه‌های
ایران (
تهران ،
مشهد ،
قم ،
همدان )،
پاکستان ،
مصر و جز آن موجود است.
(۱) آخوند همدان، فهرست خطی.
(۲) آستان قدس، فهرست، ۶/۳۷۱ـ۳۷۳.
(۳) آقابزرگ، الذّریعه.
(۴) آیت‌الله مرعشی، فهرست خطّی، ۳/۳۱۹، ۳۲۰.
(۵) اهدایی مشکوه، فهرست خطی، ۶/۲۱۱۴، ۲۱۱۵.
(۶) چهارکتابخانة مشهد، فهرست خطّی.
(۷) الخّشّاب، یحیی، «کتاب آداب المتعلّمین» مجلّهُ معهد المخطوطات العربیّه، قاهره، ۱۳۷۶ق، ۳ (۱) /۲۶۷ـ۲۸۴.
(۸) حسینی، احمد، دلیل المخطوطات العربیّه، قم، علمیّه، ۱۳۹۷ق، ۱/۲۶۵.
(۹) دانش‌پژوه، محمدتقی، «مؤلّف آداب المتعلّمین» راهنمای کتاب، س ۱۹، شم ۴ـ۶ (تیر و شهریور ۱۳۳۵ش).
(۱۰) دانشکدة ادبیّات، فهرست خطّی، ۸/۸، ۹، ۱۰.
(۱۱) دانشکدة الهیّات، فهرست خطی.
(۱۲) دانشکدة حقوق، فهرست خطّی.
(۱۳) دو کتابخانة مشهد، فهرست خطّی.
(۱۴) سپهسالار (سابق)، فهرست خطی، ۳/۱۶، ۱۷.
(۱۵) سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه، ۱/۹۶۹.
(۱۶) سیّد، ایمن فؤاد، فهرس مخطوطات دارالکتب، قاهره، دارالکتب، ۱۳۸۰ق، ۱/۴۱۰.
(۱۷) شورای ملّی (سابق)، فهرست خطّی، ۹/۵۲۸، ۵۲۹، ۱۰/۲۱۶.
(۱۸) فیضیّة قم، فهرست خطّی، ۲/۱۴۹، ۱۷۷.
(۱۹) کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد، فهرست خطی، ۱۶/۳۸۲.
(۲۰) گنج‌بخش، فهرست خطی، ۲/۴۳۹، ۴۴۰.
(۲۱) مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی.
(۲۲) ملّی تبریز، فهرست خطّی، ۱/۸، ۹، ۱۰.
(۲۳) منزوی، احمد، فهرست خطّی، ۲/۱۴۹۱، ۱۴۹۲.
(۲۴) وزیری یزد، فهرست خطی، ۳/۱۰۷۰، ۴/۱۱۸۳.
(۲۵) بروکلمان، ذیل، ۱/۹۲۸.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آداب‌المتعلمین»، شماره۱۲۳.
