آغاز و انجام (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«آغاز و انجام» عنوان شماری از رساله‌ها و کتابهای کلامی و عرفانی و علمی به
زبان فارسی ، نوشته تنی چند از دانشوران ایرانی، بیشتر
شیعی می‌باشد.
یکی از این دانشوران که ذیل این عنوان اثری پدید آورده
خواجه نصیر الدین طوسی است. اثر او رساله مختصر و فشرده‌ای در باب
مبدا و
معاد است که در آن
اصول عقاید اسلامی را به روش عرفانی- فلسفی تاویل کرده است و در طرح و بیان عقاید خویش تا حدی به فلسفه اسماعیلی و روش باطنی نظر دارد. او این رساله را به درخواست دوستی عزیز که جویای دانستن احوال آخرت بوده تالیف کرده و خود آن را «
تذکرة » نامیده است.
این کتاب دارای ۲۰ فصل است درباره صفت آخرت، مبدا و معاد، دو جهان و مراتب مردم در آن دو، مکان و زمان آخرت، حشر خلایق، احوال خلق در آن جهان،
صراط ، نامه اعمال، ثواب و حساب، وزن اعمال، درنوردیدن آسمانها،
دمیدن در صور ، احوال
روز رستاخیز ،
بهشت و دوزخ ، زبانیه دوزخ، جویهای بهشت، خازن بهشت و دوزخ، درختهای زقوم و طوبی،
حور العین ،
ثواب و عقاب و
عدل . نمونه گرایش شدید خواجه به تاویل، مطالبی است که در فصل نوزدهم عنوان می‌کند.
به گفته
علامه حسن زاده آملی (در بخش تعلیقات رساله حاضر) آغاز و انجام یکی از مآخذ و مصادر علمی حکمت متعالیه
ملا صدر است.
و در چندین فصل موقف هفتم
الهیات اسفار و نیز در اکثر فصول باب یازدهم نفس اسفار نظر به مطالب این رساله دارد... کیف کان در این رساله، در واقع سخن از شرح حال انسان در هر عالم است جز آنکه در فصل دوم و هفدهم و برخی از مواضع دیگر در اثنای سخن، به اختصار و ایجاز از آغاز یعنی مبدا تعالی و آمدن انسان از فطرت اولی اشارتی رفته است، نه بدان نحو که مثلا در مبدا و معاد شیخ رئیس و مولی صدرا از مبدا بحث می‌شود. لذا سزاوار است که این رساله را یکی از
رسائل در معرفت نفس یعنی روان شناسی بشناسیم و بدانیم.
این کتاب دارای نسخ خطی فراوانی است که در کتابخانه موزه
بریتانیا و نیز کتابخانه‌های
ایران (
تهران ،
مشهد ،
همدان ،
قم ) و
پاکستان و
مصر نگهداری می‌گردد.
نسخه‌ای از آن در دانشگاه تهران به شماره ۲۴۰۱ موجود است
نسخه حاضر در برنامه با مقدمه و شرح و تعلیقات آیت‌الله حسن حسن زاده آملی در قطع رقعی با جلد شومیز در ۲۳۲ صفحه برای بار چهارم در سال ۱۳۷۴ ه. ش توسط «سازمان چاپ و انتشارات
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» ایران، منتشر شده است.
نرم افزار خواجه نصیرالدین طوسی،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
