آقشمس(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقْشَمْسُالدّین، محمّدبن حمزه (۷۹۲-۸۶۳ق/۱۳۹۰-۱۴۵۹م)، صوفی و پزشک نام دار. وی را از نوادگان شیخشهابالدّین سهروردی شمردهاند، ولی معلوم نیست که مراد، شیخ اشراق است یا شهابالدّین فقیه و صوفی بغدادی. در دمشق زاده شد و به هنگام کودکی با پدرش به آناتولی رفت و در آنجا به کسب دانش پرداخت. سپس در مدرسه عثمانجِق به تدریس پرداخت. در این هنگام به تصوّف گرایید. نخست به خدمت حاجبیرام، صوفی مشهور آن روزگار درآمد. چندی بعد طریقت بگرداند و از تدریس برید و به جستوجوی شیخزینالدّین خوافی عازم حلب شد، اما باز به علّت خوابی که دید، به نزد مرشد نخستین بازگشت و ملازمت او را در اختیار کرد (ح ۸۳۰ق/۱۴۲۷م) و سپس جانشین او در سلسله پیرامیّه شد. درباره پیوستن او به حاجبیرام داستانی نقل کردهاند و کشف و کرامات بسیاری به او نسبت دادهاند (شوکانی، ۱۶۶-۱۶۹؛ طاش کپریزاده، ۱۳۸-۱۴۰). نیز در باب درمانهای پزشکی او روایاتی نقل شده است. آقشمسالدّین در فتح قسطنطنیه (۸۵۷ق/۱۴۵۳م) به دعوت سلطانمحمد دوم عثمانی (فاتح) او را همراهی کرد. گویا او قبلاً چیرگی سلطان را بر آن شهر پیشگویی کرده بود. وی در اثنای محاصره و فتح قسطنطنیه، به خواهش سلطانمحمد، قبر ابوایوب انصاری را که در نخستین یورش مسلمانان به روم شرقی کشته شده بود، در پیرامون آن شهر کشف کرد و سلطان او را بسیار نواخت و در کنار مرقد انصاری، چند زاویه و نیز جامعی برای او ساخت، اما شمسالدین از اقامت در آنجا سرباز زد و به قصبه گوینوک بازگشت و همانجا ماند تا درگذشت. از آثار اوست:
۱. رساله فی دورانالصّوفیّه و رقصهمؤ درباره رقص و سماع صوفیان.
۲. رساله النوریه در تصوف.
۳. رساله فی دفع مطاعنالصوفیّه.
۴. رساله مادّةالحیاة، در پزشکی، که معالجات مجرب و سودمند خود را در آن گرد آورده است.
---------------------------------------------
(۱) اسلام آنسیکلوپدیسی؛
(۲) امیرحسین، مناقب آقشمسالدّین، استانبول، ۱۳۰۱ق، جمـ ؛
(۳) بروسهلی، محمّدطاهر، عثمانلی مؤلّفلری، استانبول، مطبعة عامره، ۱۳۳۳ق، ۱/۱۲-۱۴؛
(۴) سعدالدّین، محمد، تاجالتّواریخ، استانبول، مطبعة عامره، ۱۲۷۹ق، صص ۴۱۹-۴۳۴؛
(۵) شوکانی، محمدبن علی، البدرالطّالع، قاهره، مطبعةالسعادة، ۱۳۴۸ق؛
(۶) طاش کپریزاده، احمدبن مصطفی، الشفائقالنّعمانیة، بیروت، دارالکتابالعربی، ۱۹۷۵م؛
(۷) کحّاله، عمررضا معجمالمؤلفین، بیروت، داراحیاءالتراثالعربی، ص ۲۶۵؛
(۸) گولپینارلی، عبدالباقی، مولانا جلالالدین، ترجمة توفیق سبحانی، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش، ص ۳۷۶؛