آموزش علوم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دین اسلام به
علم اهمیت زیادی داده و
مسلمانان را به آموختن علوم تشویق نموده است.
حضرت محمد (ص) قبل از این که از طرف
خداوند به رسالت مبعوث شوند، برخی شب ها، هنگام غروب آفتاب یا اوایل
شب ، به
غار حرا که بالای کوهی مشرف به خانه
کعبه بود می رفتند و ساعاتی را به تفکر درباره خالق عالم و آدمیان و رموز خلقت می گذراندند. یکی از شب های
ماه رمضان ، حالتی بین
خواب و بیداری به ایشان دست داد و یکباره صدایی ایشان را به خود آورد که می گفت: «اقرأ» یعنی بخوان. آن گاه نوشته ای در
آسمان بنظر ایشان رسید که در آن آمده بود:
«اقرأ باسم ربک الذی خلق؛ بخوان، به نام پروردگارت که خلق کرده.»
«خلق الإنسان من علق؛ خلق کرده انسان را از نطفه.»
«اقرأ و ربک الأکرم؛ بخوان که پروردگارت بسی گرامی است….»
سپس خداوند درباره خود فرمود:
«الذی علّمَ بالقلم. عََلّم الانسان ما لَم یعلم؛ (بخوان به نام) آن خدای که با قلم، چیزی را که انسان نمی دانست به او آموخت….»
بدین ترتیب، خداوند اولین کلمه و اولین فرمانی که به حضرت محمد (ص) (حتی قبل از
بعثت ایشان) فرمود، خواندن، یعنی آموختن علم است و اولین توصیفی که خداوند از خود برای حضرت محمد (ص) فرمود، این است که «آن خداوندی که به
انسان آنچه را نمی دانست با قلم (یعنی از طریق نوشتن) آموخت». در این توصیف دوم، آنچه مورد توجه است، این است که خداوند اولین
معلم انسان است و آنچه را انسان نمی داند، با
قلم به او می آموزد.
دستورات و فرمان هایی که خداوند در
قرآن مجید به رسولش داده، فرمان هایی است که از طریق ایشان به همه
مسلمانان مؤمن داده شده است. لذا خواندن و نوشتن، یعنی آموزش، اولین فرمان الهی است که هر مسلمان باید از آن اطاعت کند و این بزرگ ترین افتخار مسلمانان است.
خداوند در قرآن مجید، حدود شصت بار برای پیامبر خود
سوگند یاد کرده است. این سوگندها، یکی از دیگری زیباتر و شاعرانه تر است؛ مانند: «سوگند به طاق بلند آسمان، قسم به ماه تابان، سوگند به
روز ، چون روشن شود، قسم به
شفق و روشنی اول غروب، قسم به قرآنِ روشن بیان، قسم به صبحگاه، قسم به شب، هنگامی که به روز روشن می شود»؛ ولی زیباترین و آموزنده ترین این سوگند ها، اولین سوگندی است که خداوند برای حضرت محمد (ص)، فقط چند روز بعد ازاولین
آیات نازله یاد کرده و فرموده است: «ن و القلم و ما یسطرون؛
سوگند به قلم و آنچه می نویسد.»
فرمان خواندن و سوگند به قلم، در هیچ یک ازکتب مقدس مذاهب، اعم از
مذاهب ابراهیمی و یا مذاهب دیگر، نیامده واین بزرگ ترین افتخار مسلمانان و اولین وظیفه آنان، خصوصاً مسلمانان جوانان است که در خواندن و نوشتن (یعنی آموزش
علوم ) کوشا باشند.
در گذشته، پیروی از این فضیلت و اطاعت از اولین فرمان الهی، آن طور که باید و شاید به جوانان تبلیغ نشده و حتی برخی از بزرگان مسلمان، به جای تشویق مردم به اجرای این فرمان باری تعالی و کوشش درتوسعه تعلیم و تحصیل علوم و آشنایی به رموز طبیعت وخلقت و شاید از ترس بی دینی، مسلمانان را از فراگیری «علم با قلم» (جز
علوم دینی ) بر حذر داشته اند. عده ای از گذشتگان، تا اوایل قرن پنجم هجری، بدین باور بودند که علوم جدید موجب بی دینی می شود.
غافل از این که دین یک مسلمانِ
دانشمند و آگاه به
علوم طبیعی ، دارای پایه های عقلی محکم تری است از دین یک مسلمانِ بی دانش که منحصراً تعبدی است و بر پایه
عقل و دانش استوار نیست. دانشمندی که اطلاعاتی درباره
کهکشان دارد یا از نیروهای عظیم داخل ذرات اتم باخبر است، دانشمندی که به میلیون ها ژن ناشناخته در داخل هر سلول جانداری آشنایی دارد، می داند که همه این علوم از خداوند ناشی شده، و خدا و
دین را معقول تر و مقبول تر و مستدل تر می شناسد. تجربه قرون گذشته نشان داد که پیروان سایر ادیان که تمام کوشش خود را به کسب علوم و خواندن و نوشتن و
تبلیغ و
تعلیم آن صرف کردند، نه تنها دین خود را از دست ندادند، بلکه پایه های آن را محکم تر هم کردند.
(۱) قرآن کریم؛
دانشنامه موضوعی قرآن
