• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آیه فیء

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آیه مربوط به حکم غنائم به دست آمده بدون جنگ و درگیرى را آیه فیء گویند.




به آیه ۷ سوره حشر "آیه فى ء" مى گویند: "ما أفاءالله على رسوله من اهل القرى فلله و للرسول و لذى القربى و الیتمى والمسکین و ابن السبیل کى لا یکون دولة بین الاغنیاء منکم و ما اتکم الرسول فخذوه و ما نهکم عنه فانتهوا و اتقواالله ان الله شدید العقاب ؛ آن چه خدا از (مال و زمین) مردم آبادى ها به پیامبرش باز گردانید از آن خدا و پیامبر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است، تا میان توانگرانتان دست گردان نباشد. و آن چه را پیامبر براى شما آورد بگیرید - و اجرا کنید - و از آن چه شما را باز داشت، باز ایستید، و از خدا پروا کنید، که خدا سخت کیفر است ."



"فىء" در اصل به معناى "رجوع و بازگشت " است.



در اصطلاح فقهى به آن دسته از غنایم جنگى گفته مى شود که بدون دردسر و زحمت و رنج و خون ریزى نصیب جامعه اسلامى مى شود.



این آیه و آیه ۶ همین سوره ناظر به داستان شکست یهود "بنى نضیر" است که پس از بیرون رفتن آنان از مدینه، باغ ها و زمین هاى کشاورزى و خانه ها و قسمتى از اموال شان در مدینه باقى ماند و مسلمانان در اندیشه تقسیم آن ها براساس سنت جاهلى بودند که این آیه (آیه فىء) نازل شد و با صراحت بیان کرد که چون براى این اموال، جنگى نشده و مسلمانان زحمتى نکشیده اند تمام آن به رسول خدا (رئیس حکومت اسلامی) تعلق دارد و او هرگونه صلاح بداند تقسیم مى کند. و از آن جایى که شخص پیامبر مدافع و حافظ حقوق نیازمندان است، قسمت عمده را در مورد آنان صرف مى کند.



در نتیجه مى توان گفت که این آیه مصارف "فى ء" و غنایمى که بدون زحمت و خون ریزى به دست آمده را بیان مى کند، که شش مصرف دارد:
۱ - سهم خدا؛
۲ - سهم پیامبر خدا؛
۳ - سهم ذى القربی؛
۴ - سهم یتیمان؛
۵ ـ سهم مسکینان؛
۶ - سهم در راه ماندگان.



از دیگر نکات مهم درباره این آیه، که به آن ارتباط دارد، داستان غم انگیز "فدک " است .
پیامبر (ص) با توجه به این آیه و آیه ۶ همین سوره - که خداوند فى ء را مخصوص پیامبر دانست - مجاز بود که آن را در راههاى ذکر شده مصرف نماید ؛ یکى از آن راه ها مصرف در زندگى ذى القربى یعنى خاندان على (ع) و فاطمه (س) بود. با توجه به این، پیامبر (ص) فدک - دهکده اى آباد در اطراف مدینه و از یهودیان خیبر، که بدون خون ریزى و جنگ به غنیمت گرفته بود - را به دخترش فاطمه (س) بخشید.



این ( ا هداء فدک از سوی پیامبر (ص) به دخترش فاطمه ) سخنى است که بسیارى از مورخان شیعه و سنى به آن تصریح کرده اند.



ولى بعد از پیامبر کسانى که نمى توانستند وجود این قدرت اقتصادى را در دست على (ع) و فاطمه (س) ببینند و آن را مخالف قدرت سیاسى خود مى دیدند، به بهانه هاى واهى آن را به چنگ خود گرفتند.



طباطبایی، محمد حسین، المیزان فى تفسیرالقرآن، ج۱۹، ص۲۰۳.    
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۲۳، ص۵۰۱-۵۱۲.    
جمعی از محققان، مجله رسالة القرآن فصلنامه، ش ۱۹، ص۲۰۱-۲۱۰.



مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.    



جعبه ابزار