آیه مشیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آیه مربوط به گفتن ان شاء الله را آیه
مشیت گویند.
به
آیه ۲۳ و ۲۴
سوره کهف "آیه مشیت " و یا "
آیه استثناء " مى گویند: "ولا تقولن لشى ء انى فاعل ذلک غداً • الا أن یشاء الله و اذکر ربک اذا نسیت و قل عسى أن یهدین ربى لاقرب من هذا رشداً ؛
و هرگز در مورد کارى نگو من فردا آن را انجام مى دهم مگر این که ( بگویى اگر )
خدا بخواهد و چون - ان شاءالله گفتن را - فراموش کردى - هنگامى که به یادآوردى -
پروردگارت را یاد کن و بگو: امیدوارم که پروردگارم مرا به راهى نزدیکتر از این به صواب
هدایت کند. "
در
فرهنگ قرآن "
استثنا " یعنى "ان شاءالله گفتن".
در
شأن نزول آیه فوق و
آیات دیگرى که در مورد
داستان اصحاب کهف وارد شده است، گفته اند که: جمعى از سران
قریش با مشاوره
دانشمندان یهود در جهت صدق دعوت
نبوت پیامبر اسلام (ص) سؤالاتى از او کردند، از جمله در مورد سرنوشت
جوانان غار و اصحاب کهف .
پیامبر
اسلام در پاسخ فرمودند: فردا جوابتان را خواهم داد، ولى جمله "ان شاءالله" را نگفت . این امر باعث شد که پانزده شبانه روز
وحی بر
پیامبر(ص) قطع شد، تا تنبّهى به پیامبر و سرمشقى براى همه مردم بوده باشد .
آیه مشیت، یک دستور کلى به پیامبر (ص) مى دهد که هرگز نگو: من فلان کار را فردا انجام مى دهم، مگر این که جمله "ان شاءالله " را بگویی؛ یعنى در رابطه با اخبار آینده و
تصمیم برانجام کارها، حتماً جمله "ان شاءالله" را اضافه کن.
اولاً، تو هرگز در تصمیم گیرى مستقل نیستى و اگر
خدا نخواهد هیچ کس توانایى بر هیچ کار را ندارد.
ثانیاً، خبر قطعى دادن
انسان، در حالى که قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مى رود، صحیح و منطقى نیست ؛ مگر این که با جمله " ان شاءالله " همراه گردد.
مطلب دیگرى که در ادامه این
آیات آمده، این است که اگر جمله "ان شاءالله" را هنگام خبر دادن از آینده و یا کارهاى دیگر فراموش کردید، هر وقت به یادتان آمد فوراً جبران کنید و بگویید "ان شاءالله" ؛که این کار، گذشته را جبران مى کند.
گفتن جمله "ان شاءالله" هنگام ابراز تصمیم هاى شخصى براى آینده، نه تنها یک نوع
ادب در پیش گاه
خداوند است، که بیان این حقیقت مهم نیز هست که ما چیزى از خود نداریم، هر چه هست از ناحیه خداست، و مستقل بالذات خداست و ما همه متکى به او هستیم.
و این همان مفهوم "
توحید افعالی" است که در عین
اراده و اختیار براى
انسان، وجود هر کارى را به خواست
خدا وابسته مى کند.
این
آموزه قرآنی، یا آیه مشیت در ادبیات فارسى نیز کاربرد فراوان داشته و دارد و براى نمونه،
مولوی در "
مثنوی" سروده است:
"گر
خدا خواهد" نگفتند از بطر پس خدا بنمودشان، عجز بشر
ترک "استثناً مرادم قسوتى است نى همین گفتن، که عارض حالتى است
اى بسى ناورده
استثنا به گفت جان او با جان استثناست جفت.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۱۲، ص۳۸۴-۳۸۹.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیرنمونه، ج۱۲، ص۳۵۲.
منصور، عبدالحمیدیوسف، نیل الخیرات فى القراءات العشرة، ج۱۳، ص۲۷۰.
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهى، ج۱، ص۱۰۵.
سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فى علوم القرآن، ج۲، ص۲۰۱.
سبحانی، جعفر، الایمان والکفرفى الکتاب والسنة، ج۱، ص۲۵۱.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
