إِرْتَبْتُم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِرْتَبْتُم: (تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ)«اِرْتَبْتُم» از مادّه
«ریب» به هر گونه
شک و تردید که بعداً پرده از روی آن برداشته می‌شود، اطلاق می‌گردد؛
و در اینجا بیشتر مناسب با شک در
قیامت و یا
حقانیت قرآن است.
(يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ) (آنها بهشتيان را صدا مى‌زنند: «مگر ما با شما نبوديم؟!» مى گويند: «آرى، ولى شما خود را به گمراهى افكنديد و انتظار نابودى حق را كشيديد، و در همه چيز
شک و ترديد داشتيد، و آرزوهاى دور و دراز شما را فريب داد تا فرمان خدا فرا رسيد، و
شیطان فريبكار شما را در برابر فرمان خداوند فريب داد).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
منافقین و منافقات،
مؤمنین و مؤمنات را بانگ می‌زنند که مگر ما در دنیا با شما نبودیم؟ و منظورشان از این سخن این است که: در دنیا در ظاهر دین با مؤمنین و مؤمنات بودند، آنان
نماز می‌خواندند و اینان نیز می‌خواندند، و هر کار دیگری که مؤمنین می‌کردند اینان نیز می‌کردند، با این تفاوت که مؤمنین و مؤمنات هر چه می‌کردند برای
رضای خدا و
تقرب بدو می‌کردند، و اینان هر چه می‌کردند به این انگیزه می‌کردند که با زبان شکار، سخن گفته باشند، تا زودتر شکار را در دام خود بیفکنند.
جمله
(قالُوا بَلی) تا آخر آیه پاسخ مؤمنین و مؤمنات است به ایشان، که بله، شما با ما بودید،
(وَ لکِنَّکُمْ فَتَنْتُمْ) و لیکن شما در امتحان به هلاکت افکندید
(أَنفُسَكُمْ) خود را،
(وَ تَرَبَّصْتُمْ) و همواره منتظر بودید و آرزو داشتید دعوت دینی و متدینین گرفتار بلا و مصیبتی شوند،
(وَ ارْتَبْتُمْ)، و در
دین خود در شک و تردید بودید،
(وَ غَرَّتْکُمُ الْاَمانِیُّ)، و آرزوهای گوناگون و از آن جمله آرزوی خاموش شدن نور دین و برگشتن متدینین از دین، شما را
مغرور کرد،
(حَتَّی جاءَ اَمْرُ اللَّهِ)، تا آنکه امر خدا یعنی
مرگ فرا رسید،
(وَ غَرَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ) کلمه غرور -به فتحه غین- به معنای
شیطان است، و معنای جمله این است که شیطان شما را به خدا مغرور ساخت.
این آیه شریفه به طوری که ملاحظه می‌فرمایید این معنا را افاده می‌کند که زنان و مردان منافق در روز قیامت از زنان و مردان مؤمن کمک می‌طلبند، تا شاید به کمک آنان از ظلمتی که در آنند نجات یابند، و دست‌آویز و بهانه‌شان این است که آخر ما در دنیا با شما بودیم، و سپس می‌فهماند که مردان و زنان مؤمن در پاسخشان می‌گویند: درست است که با ما بودید، ولی دل‌هایتان مطابق با ظاهر حالتان نبود، چون شما دل‌های خود را گمراه و مفتون کرده بودید و همواره در انتظار بلا و گرفتاری برای
مسلمانان بودید، و در دینی که اظهارش می‌داشتید، شک و تردید داشتید، آرزوهای خام و شیطان، شما را فریب داد، و این صفات خبیثه همه آفات
قلب است، پس دل‌های شما سالم نبود، و هم چنان که
قرآن کریم فرمود:
(یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ • اِلَّا مَنْ اَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ) امروز که روز قیامت است تنها کسانی سود می‌برند که از دنیا با
قلبی سالم آمده باشند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «إِرْتَبْتُم»، ص۳۵.
