• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابراهیم بن سنان حرّانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابراهیم بن سنان حرّانی (۲۹۶-۳۳۵ق) از علمای طب و ریاضیات قرن چهارم هجری قمری بود.


ابواسحاق ابراهیم بن سنان بن ثابت بن قره حرّانی صابئی بغدادی جرجانی در اصل از حرّان، شهری بین موصل و شام بود.
[۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۴۲.    

در سال ۲۹۶ هجری در خانواده‌ای اهل دانش به دنیا آمد. بسیار هوشمند و دانا بود.
[۲] قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی، ص۱۲.
ابواسحاق نزد پدر و آموزگاران خصوصی، فنون و علوم آن زمان را آموخت و تا جایی پیش رفت که خلیفه المستکفی(خلافت ۷۰۱ ـ ۷۴۰ق) او را مامور کرد تا طبیبان بغداد را بیازماید و افراد ناشایست از طبابت باز داشته شوند. ابراهیم پس از آزمون از افشای آن سر باز زد و خلیفه این عمل را به ابوسعید یمامی که او نیز از طبیبان بزرگ آن روزگار بود واگذار کرد.
[۳] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۲۳۳.


حرّانی در انواع علوم دست داشت و در ریاضیات متخصّص بود. او عمر کوتاهی داشت؛ ولی آثار ارزنده‌ای در رشته‌های گوناگون از وی در دست است که نشان از تبّحر وی و صاحب نظر بودنش در ریاضیات دارد. شیوه وی برای ترفیع سهمی، بسیار ساده تر از طریق ارشمیدس و درواقع ساده‌ترین روش حل این مسئله پیش از اختراع حساب انتگرال بوده است.
[۴] قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دروه اسلامی، ص۱۲.

اجداد ابواسحاق، صابئی مذهب (قومی حدّ وسط یهود و نصارا که خداپرست‌اند و به زعم خود به دین حضرت نوح (علیه‌السّلام) زندگی می‌کنند) بودند و در زمان خلیفه القاهر باللّه که به آزار صابئیان می‌پرداخت. پدر وی، سنان بن ثابت به قبول اسلام ناچار شد.
[۵] حسینی دشتی، سید مصطفی، المعارف و المعاریف، ج۳، ص۱۳۷۸.


حرّانی سرانجام در سال ۳۳۵ هجری بر اثر ورم کبد در بغداد از دنیا رفت.
[۶] ابن ابی اصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، ص۳۰۷.    


آثاری که ابواسحاق نگاشته عبارت‌اند از: اغراض کتاب المجسطی، تفسیر مقاله الاولی من المخروطات،
[۷] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۴.    
آلات الاضلال، الذین بیّن فیه امر الرخامات کلّها، الضل،
[۸] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکما، ص۵۸.    
النخبه، الحکمیّه، الرخامه، زبده الحکم من الحکمه،
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
رسالة طریق التحلیل والترکیب فی الهندسه، رسالة فی الاسطرلاب، مقالة فی رسم القطوع الثلاثه، حرکات الشمس، رسالة فی وصف المعانی المستخرجة فی الهندسه وعلم النجوم، اصول الهندسه، الدوائرالمتماسه، مساحة قطع المخروط المکافی،
[۱۰] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۴۲.    
حفظ الصّحه، حبوب مسهله.
[۱۱] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۲۳۳. .
(دیگر منابع:
[۱۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۹۶.    
[۱۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۰.    
[۱۴] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۶.    
[۱۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۳۶.    
[۱۶] کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۱۷.
)

۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۴۲.    
۲. ↑ قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دوره اسلامی، ص۱۲.
۳. ↑ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۲۳۳.
۴. ↑ قربانی، ابوالقاسم، زندگی نامه ریاضی دانان دروه اسلامی، ص۱۲.
۵. ↑ حسینی دشتی، سید مصطفی، المعارف و المعاریف، ج۳، ص۱۳۷۸.
۶. ↑ ابن ابی اصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء فی طبقات الاطباء، ص۳۰۷.    
۷. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۳۴.    
۸. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکما، ص۵۸.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
۱۰. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۴۲.    
۱۱. ↑ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱، ص۲۳۳. .
۱۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۹۶.    
۱۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۲۰.    
۱۴. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۳۶.    
۱۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۳۶.    
۱۶. ↑ کحاله، عمررضا، المستدرک علی معجم المؤلفین، ص۱۷.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم حرانی»، ج۲، ص۴۲.


رده‌های این صفحه : ریاضی دان ها | ریاضیدانان | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | طبیبان عراق قرن 4 (قمری) | طبیبان قرن 4 (قمری) | علمای قرن چهارم | مؤلفان قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار