• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابراهیم بن محمد اصطخری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابراهیم بن محمد اصطخری (م. ۳۴۶ق)، نخستین جغرافی‌دان مسلمان قرن چهارم هجری قمری و اولین دانشمند شناخته‌ شده در جهان اسلام بود که در دانش جغرافیا کتاب نوشت.


ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی کرخی اصطخری، در اصطخر فارس زاده شد و تحصیلات اولیه را در همین شهر پی گرفت.
[۱] بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
[۲] زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج۱، ص۶۳۷-۶۳۸.

پس از فراگیری فنون مختلف، در سال ۳۰۳ق به پژوهش در دانش جغرافیا پرداخت.
[۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۱، ص۱۴۱.    
دلبستگی او به دانش جغرافیا، او را به سیر و سیاحت برانگیخت و در آغاز، سرزمین‌های اسلامی را پیمود. آنگاه رهسپار هند و اقیانوس اطلس شد و با گروهی از دانشمندان دیدار کرد.
[۴] بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.

او که در پی این سفرها، دانش بسیاری‌ اندوخته و در جغرافیا استاد شده بود، در سال ۳۴۰ق شهرت یافت.
[۵] سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیة والمعربه، ج۱، ص۴۵۳.    


اصطخری را نخستین جغرافی‌دان مسلمان
[۶] بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
و اولین دانشمند در جهان اسلام شناخته‌اند که در دانش جغرافیا کتاب نوشت؛ ازاین رو او را پیشوای جغرافی‌دانان مسلمان به شمار آورده‌اند.
[۷] دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۲، ص۲۳۳۴.
آثارش نیز سرمشق نویسندگان دیگر در این فن شمرده شده است؛
[۸] بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
اما این ادعا درست نیست. به این دلیل که پیش از او دانشمندان بسیاری در این زمینه و با همین عنوان کتاب داشته‌اند؛ ازجمله ابوالعباس جعفر بن احمد بن علی مروزی (م. ۲۷۴ق) که ابن ندیم وی را نخستین جغرافی‌نویس می‌شمارد،
[۹] ابن ندیم، الفهرست، ص۱۶۷.    
احمد بن حارث بن مبارک خزاز (م. ۲۵۸ق)
[۱۰] ابن ندیم، الفهرست، ص۱۳۰.    
و احمد بن طیب سرخسی(م. ۲۸۶ق).
[۱۱] ابن ندیم، الفهرست، ص۳۲۲.    


کتاب‌های الاقالیم و مسالک الممالک آثار اوست.
[۱۲] بابائی، اسماعیل، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
او در کتاب مسالک خود بیشتر به کتاب صور الاقالیم ابوزید بلخی استناد کرده است.
[۱۳] زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج۱، ص۶۳۷-۶۳۸.
[۱۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۹۶.    
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۳۷۷.    


اصطخری سرانجام در سال ۳۴۶ق از دنیا رفت.
[۱۶] بابائی، اسماعیل، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
(دیگر منابع:
[۱۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۱۵، ص۹۶.    
[۱۸] حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۱.    
[۱۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۰۴.    
[۲۰] سامی، شمس الدین، قاموس الاعلام، ج۲، ص۹۹۱.
[۲۱] کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیة، ص۱۷.
[۲۲] جمعی از نویسندگان، دایره المعارف الاسلامیة، ج۲، ص۲۵۶.
[۲۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۶۱.    
)

۱. ↑ بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
۲. ↑ زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج۱، ص۶۳۷-۶۳۸.
۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۱، ص۱۴۱.    
۴. ↑ بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
۵. ↑ سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیة والمعربه، ج۱، ص۴۵۳.    
۶. ↑ بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
۷. ↑ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۲، ص۲۳۳۴.
۸. ↑ بستانی، پطرس، دایره المعارف، ج۳، ص۷۴۵.
۹. ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۱۶۷.    
۱۰. ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۱۳۰.    
۱۱. ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص۳۲۲.    
۱۲. ↑ بابائی، اسماعیل، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
۱۳. ↑ زیدان، جرجی، تاریخ آداب اللغه العربیه، ج۱، ص۶۳۷-۶۳۸.
۱۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۵، ص۹۶.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۳۷۷.    
۱۶. ↑ بابائی، اسماعیل، هدیه العارفین، ج۱، ص۶.    
۱۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۱۵، ص۹۶.    
۱۸. ↑ حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۱.    
۱۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱، ص۱۰۴.    
۲۰. ↑ سامی، شمس الدین، قاموس الاعلام، ج۲، ص۹۹۱.
۲۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیة، ص۱۷.
۲۲. ↑ جمعی از نویسندگان، دایره المعارف الاسلامیة، ج۲، ص۲۵۶.
۲۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۱، ص۶۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابراهیم اصطخری»، ج۲، ص۳۹-۴۰.


رده‌های این صفحه : جغرافی‌دانان قرن 4 (قمری) | درگذشتگان سال 346 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | مؤلفان قرن 4 (قمری)
جعبه ابزار