ابن ابی سمال(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن اَبى سَمّال، عنوان دو تن از محدثان شيعى در سده ۲ق /۸م به نامهاي ابراهيم و اسماعيل، فرزندان ابوبكر محمد بن ربيع بن سِمْعان بن هُبَيْرة بن مُساحق اَزْدي اسدي.می باشد
سلسله نسب اين خاندان به قبيله بنى اسد مى رسد (ابن حزم، ص۱۹۴- ۱۹۵). اين خاندان در كوفه از كهن ترين خاندانهاي شيعى بوده و در سده هاي نخستين اسلامى راويان و مؤلفان چندي از آن برخاسته اند (بحرالعلوم، ج۲، ص۳۲).
سمعان نياي ابراهيم و اسماعيل به ابوسمّال معروف بود كه يعقوبى (يعقوبى، ج۱، ص۲۶۸) او را شِمعان آورده است. به نظر مى رسد كه به همين دليل آن دو به ابن ابى سّمال شهرت يافته اند و همين شخص بوده است كه در روزگار امام على (علیه السلام) در كوفه مى زيست و احتمالاً از ياران و شيعيان آن حضرت بوده است.
از برخى روايات تاريخى چنين برمى آيد كه او چندان پاي بند مسائل دينى نبوده است. گفته شده است كه سمعان يك بار در ماه رمضان به روزه خواري و باده گساري نشست و هنگامى كه على (علیه السلام) وي را فراخواند، گريخت (ابن قتيبه، الشعر والشعرا، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۷).
او اديب و شاعر بود (ابن ماكولا، ج۴، ص۳۵۴) و تا آنجا در اين فن شهرت يافت كه يعقوبى (يعقوبى، ج۱، ص۲۶۸) او را از شاعران به شمار آورده است. بعضى از منابع كهن ابوسمّال را ابوسمّاك نوشته اند (طوسى، ص۹؛ ابن قتيبه، عيون الاخبار، ج۲، ص۳۸۲؛ علاّمه حِلّى، ص۲) كه احتمالاً درست نيست.
ابراهيم و اسماعيل در روزگار امام موسى كاظم (علیه السلام) مى زيسته و از وي روايت كرده اند. ابراهيم به وسيله رجال شناسان شيعى توثيق شده است (نجاشى، ص۲۱)، اما در وثاقت اسماعيل ترديد كرده اند (مامقانى، ج۱، ص۱۲۹)، در عين حال منابع رجالى قديم غالباً آن دو را واقفى دانسته اند (نجاشى، ص۲۱)، ولى چنين نسبتى قطعى به نظر نمى رسد (مامقانى، ج۱، ص۱۰).
كسانى كه از ابراهيم روايت كرده اند، اينانند:
عُثيم (ابن بابويه، ج۴، ص۶۴)، على بن فضّال (طوسى، ص۹)، محمد بن حَسّان (كاظمى، ص۹)، ابوالقاسم معاويه، موسى بن قاسم، معاوية بن عمار، عبدالله بن حماد و على بن مُعَلّى (اردبيلى، ج۱، ص۷۱).
گفته اند كه ابراهيم داراي كتابى نيز بوده كه نام و موضوع آن دقيقاً روشن نيست، ولى ابن بابويه (ابن بابويه، ج۶، ص۴۶) و نجاشى (نجاشى، ص۲۱) عنوان آن را نوادر ذكر كرده اند.
------------------------------------
(۱) ابن بابويه محمد، من لايحضره الفقيه، به كوشش حسن موسوي خِرسان، بيروت، ۱۹۸۱م ؛
(۲) ابن حزم على، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۴۸م ؛
(۳) ابن قتيبه عبدالله، الشعر والشعراء، به كوشش احمد محمد شاكر، بيروت، ۱۹۶۴م ؛
(۴) ابن قتيبه عبدالله، عيون الاخبار، به كوشش يوسف على طويل، بيروت، ۱۹۸۶م ؛
(۵) ابن ماكولا على، الاكمال، به كوشش عبدالرحمان بن يحيى المعلمى اليمانى، حيدرآباد دكن، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۵م ؛
(۶) اردبيلى، محمد، جامع الرواة، بيروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م ؛
(۷) بحرالعلوم محمد مهدي، رجال، به كوشش صادق و حسين بحرالعلوم، نجف، ۱۳۶۳ش ؛
(۸) طوسى محمد، الفهرست، به كوشش محمود راميار، مشهد، ۱۳۵۱ش ؛
(۹) علامه حِلى حسن بن يوسف، ايضاح الاشتباه فى اسماء الرواة، تهران، ۱۳۱۹ق /۱۹۰۱م ؛
(۱۰) كاظمى محمد امين، هداية المَحدثّين، به كوشش مهدي رجايى، قم، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م ؛
(۱۱) مامقانى عبدالله، تتقيح المقال، نجف، ۱۳۵۲ق /۱۹۳۳م ؛
(۱۲) نجاشى احمد، رجال، بمبئى، ۱۳۱۷ق /۱۸۹۹م ؛
(۱۳) يعقوبى احمد، تاريخ، بيروت، ۱۳۷۹ق /۱۹۶۰م ؛
