احمد بن حسین بن غضائری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وی ابو الحسین، احمد بن حسین بن عبید الله بن ابراهیم غضائری است. او از بزرگان
شیعه در قرن پنجم هجری می باشد.
تاریخ ولادت و وفات او دقیقا مشخص نیست، اما آنچه مسلّم است او از علمای قرن پنجم هجری و هم دوره و هم شاگردی
شیخ طوسی و
نجاشی بوده است.
چنانکه از سخن شیخ در فهرست استفاده می شود، ابن غضائری در سنین جوانی و قبل از ۴۰ سالگی از دنیا رفته است.
مهمترین شخصیتی که در خاندان ابن غضائری همچون خورشیدی تابناک می درخشد پدر بزرگوار او حسین بن عبید الله غضائری است. او از رجالیون برجسته و آشنای به انساب بوده و از
فقها ی کم نظیر دوران خویش به شمار می رود. حسین بن عبید الله دارای تألیفات و کتب فراوانی در علوم مختلف است مانند:
- «التسلیم علی أمیر المؤمنین علیه السلام بإمره المؤمنین»
- «کشف التمویه و النعمه»
- «تذکیر العاقل و تنبیه الغافل»
- «مناسک الحج»
- «البیان فی حیاه الرحمان» و ...
او شیخ و استادِ بزرگانی چون
شیخ طوسی و
نجاشی است و
شیخ طوسی «صحیفه کامله سجادیه» را از طریق وی نقل نموده است. حسین بن عبید الله در سلسله اسناد ۱۳۶
روایت واقع شده و در این
روایات از مشایخی از جمله:
ابو الفضل شیبانی،
احمد بن محمد بن یحیی،
ابو غالب زراری و
هارون بن موسی تلعکبری روایت نقل کرده است. حسین در سال ۴۱۱ هجری و در ماه صفر دیده از جهان فرو بست و جهانی را داغدار خویش نمود.
لقب «غضائری» یا «ابن غضائری» چنان که در قاموس (به نقل اعیان) آمده، منسوب به «غضائر» است، جمع «غضاره». غضاره به معنای گِل چسبنده سبز و خالص است و در حقیقت نام ظرفی است که از آن گِل می ساخته و در آن غذا می نهاده اند و ممکن است غضائری یا پدران او به فروش یا ساخت این نوع ظرف اشتغال داشته اند که چنین لقبی برای آنان معروف شده است.
ابن غضائری را در ردیف بزرگانی چون
شیخ طوسی و
نجاشی شمردن دور از واقعیت نیست و چه بسا کسانی حرف او را مقدم دانسته اند و مشهور است که «موثق» کسی است که غضائری او را قبول داشته باشد و «عادل» کسی است که ابن غضائری او را به عدالت بشناسد.
گرچه پدر احمد بن حسین در کثرت تألیفات و تبحر علوم مختلف معروف است، اما جلالت و مقام پسر را هیچکس کمتر از پدر ندانسته است. شاید
نجاشی و
شیخ طوسی پس از دیدن کتابهای ابن غضائری در اصول و مصنّفات تصمیم به نوشتن کتابهایی در فهرست علما و کتب
شیعه گرفته اند ; چرا که کتب ابن غضائری پس از وفاتش از بین رفته و هیچ نسخه ای از آنها به دست ما نرسیده است.
با آنکه به اعتراف بزرگان، ابن غضائری شخصیتی ممتاز داشته و همه به فضل و
تقوا و علم او اعتراف دارند، اما اطلاع چندانی از قسمتهای مختلف زندگی او در اختیار نداریم.
از جمله اساتید ابن غضائری تنها نام دو نفر یافت شده:
۱ -
حسین بن عبید الله غضائری، پدر
فقیه و
محدث او
۲ -
احمد بن عبد الواحد بن احمد بزاز، معروف به
ابن عبدون و
ابن حاشر که از شیوخ
روایت نجاشی نیز می باشد. او در سال ۴۲۳ هجری وفات یافته است.
از شاگردان ابن غضائری نیز فقط چند نام در تاریخ ثبت شده که عبارتند از:
۱ -
شیخ الطائفه،
ابو جعفر محمد بن حسن طوسی.
۲ - شیخ ابو العباس،
احمد بن علی نجاشی.
پیرامون
نجاشی تذکر این نکته لازم است که نجاشی از شاگردان ابن غضائری بوده و همراه
علی بن محمد بن شیران بر او قراءت می کردند. در عین حال ابن غضائری همراه
نجاشی نزد پدرش، حسین بن عبید الله شاگردی می کرده اند و بر او قراءاتی داشته اند. بدین سان
نجاشی در برهه ای از زمان هم شاگردی ابن غضائری بوده و در برهه ای دیگر از شاگردان او.
بر خلاف پدر ابن غضائری، که نام
مشایخ و تألیفات او به صورت کامل به دست ما رسیده، از احمد بن حسین اطلاع فراوانی نداریم.
این کتب از جمله تألیفات اوست:
۱ -
کتاب الضعفاء، معروف به
رجال ابن غضائری.
۲ - کتاب
تاریخ ابن الغضائری، این کتاب پس از وفات ابن غضائری در اختیار
نجاشی بوده و شامل
راویان حدیث و تاریخ زندگی آنها بوده است. این کتاب غیر از
رجال ابن غضائری است.
۳ - فهرست الأصول
۴ - فهرست المصنفات
پیرامون این دو کتاب
شیخ طوسی در ابتدای فهرست گفته: «در بین علمای
امامیه عده ای کتابهایی در خصوص معرفی کتب بزرگان
شیعه و معرفی مؤلفان آنها نوشته اند ; اما هیچکس کاملتر و جامعتر از شیخ بزرگوار، ابو الحسین، احمد بن حسین (ابن غضائری) انجام نداده است. او در این دو کتاب هر چه یافته جمع آوری نموده است». متأسفانه در زمان حیات ابن غضائری کسی این دو کتاب را استنساخ نکرده بود و تنها یک نسخه از هر یک موجود بوده که پس از وفات او بوسیله بعضی از ورثه اش از بین رفته اند.
احمد بن حسین بن عبید الله، چنان که از سخنان
نجاشی استفاده می شود قبل از
نجاشی از دنیا رفته است. وفات
نجاشی در سال ۴۵۰ هجری است. بنابراین ابن غضائری قبل از این تاریخ رحلت کرده است. چنان که
شیخ طوسی در فهرست گفته وفات او قبل از ۴۰ سالگی و در سنین جوانی بوده است و شاید همین مطلب علت از بین رفتن کتب ابن غضائری بوده، چرا که داغ فراق او بر بستگان گران و سنگین بوده، و ورثه او اقدام به محو و نابودی آثار و بقایای او کرده اند تا با دیدن آنها حزن و اندوه شان تازه نگردد.
سایت اندیشه قم
