ابن مریم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ مَرْیم، ابوعبدالله محمد بن محمد بن احمد، شریف ملیتی مدیونی تلمسانی (پس از ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م)،
فقیه مالکی ،
مورخ و
ادیب می باشد.
از تاریخ تولد و مرگش اطلاع درستی در دست نیست. از کتاب البُستان او برمی‌آید که او تا سال ۱۰۱۴ق در قید
حیات بوده است (البُستان، ص ۱۳۱۴؛
. وی در
تلمسان به
دنیا آمد، آنجا زیست و همان‌جا درگذشت.
ابن مریم از
شیخ سعید المقری و عده‌ای دیگر
دانش گرفت.
اثر برجسته وی
کتاب البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان است که گزیده‌ای از کتاب
نیل الابتهاج بابا تنبکتی و
بغیة الروّاد یحیی بن خلدون و دیگران است.
این کتاب درباره شرح حال عده‌ای از فقیهان و اولیای محلی، به خصوص کسانی است که در تلمسان زندگی و یا تحصیل می‌کردند
. اولیای مورد بحث در کتاب، مردمان صاحب کرامتی بودند که از آموختن و عمل کردن به مطالب و احکام کتابهای دینی وابسته به
مذهب مالکی غفلت نمی‌کردند (۲ EI). این کتاب در ۱۳۲۶ق/ ۱۹۰۸م به کوشش
محمد بن ابی شَنَب در
الجزایر به چاپ رسیده و در ۱۹۱۰م وسیله پروونتسالی‌باعنوان «زندگینامه اولیاء و علماء تلمسان» به فرانسوی ترجمه و ملخص متن
عربی آن توسط دلپش در «مجله آفریقایی»، شم ۲۷ (۱۸۸۳م) و شم ۲۸ (۱۸۸۴) درج گردیده است.
اثر دیگر او فتح الجلیل فی ادویة العلیل، شرحی است بر ارجوزه
ابوزید عبدالرحمان بن علی سنوسی و نسخه‌ای از آن در
رجب ۱۰۹۲/
ژوئیه ۱۶۸۱ به دست
احمد بن محمد بن عبدالله بن طریقه کتابت شده، اکنون در کتابخانه قرویین نگهداری می‌شود.
علاوه بر دو اثر مذکور، این آثار نیز، چنانکه خود در البستان ذکر کرده از اوست: تحفة الابرار و شعار الاخیار فی الوظائف و الاذکار المستحبّة فی اللیل و النهار؛ التعلیقة السنیة علی الارجوزة القرطبیة؛ تعلیق علی مختصر الشیخ خلیل، شرح رساله
خلیل بن اسحاق الجندی در فقه مالکی؛ تفسیر بعض الفاظ الحکم، که ناقص است؛ تفسیر الحسام؛ حدیث نبوی و حکایات الصالحین؛ شرح علی مختصر الصغری؛ شرح المرادیة؛ غنیة المرید لشرح مسائل ابی الولید؛ فتح العلام لشرح النصح التام للخاص و العام، که شرحی است بر کتاب
ابراهیم تازی ؛ کشف اللبس و التعقید عن عقیدة اهل التوحید
(۱) ابن مریم، محمد، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، به کوشش محمد بن ابی شنب، الجزایر، ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م.
(۲) حاجی خلیفه، کشف.
(۳) حنفاوی، محمد، تعریف الخلف برجال السلف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
(۴) فاسی، محمد عابد، فهرس المخطوطات الخزانة القرویین، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۵) مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، ۱۳۴۹ق.
(۶) نویهض، عادل، معجم‌اعلام‌الجزائر، بیروت، ۱۹۷۱م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن مریم»، شماره ۱۷۵۷.
