ابن‌حریوه(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
۳شماره مقاله:۱۰۹۵
اِبْن‌ِ حُرَیوه محمد بن صالح بن هادی سماوی (د ۱۲۴۱ق/ ۱۸۲۶م)، عالم زیدی یمنى، حریوه لقب پدر وی بود. او در صنعاء پرورش یافت و بر علوم مختلف از ادبیات، علوم عقلى و اصول فقه اطلاع یافت. وی در فلسفه نظرات خاصى داشت. از جمله اینكه منشأ مشاجرات در مسائل عقلى را لفظى مى‌دانست و بر آن بود كه مسائل منطق بدیهى است. وی از تفكر مشّائى به حكمت اشراق گرایش یافت و به وحدت وجود قائل بود. او به جهت همین نظرات خاص فلسفى و نیز به سبب خرده‌گیری بر برخى از صحابه مورد سرزنش معاصران قرار گرفت. ابن حریوه در منازعه‌ای كه بین یك فرنگى خاطى و یك فقیه یمنى در بندر مُخا رخ داد و منجر به دستگیری فقیه یمنى گردید، سلطان عبدالله بن احمد المهدی را به سهل‌انگاری در دین نكوهید، به همین جهت وی مجازات و زندانى شد و سپس به جزیره كمران تبعید گردید. پس از چندی به بندر حدیده منتقل شد و در آنجا به فتوای برخى از علما به قتل رسید و جسد او را بر دار كردند (زباره، ج۲، ص۲۷۴- ۲۷۹).
آثار: ابن حریوه آثار متعددی دارد كه نسخه‌هایى از آنها در دست است. از جمله آنهاست: ۱. توزیع العقال فى علم الرجال (رقیحى، ج۱، ص۲۴۱) ۲. رسالة حول الاختلاف بین الصحابة و مایتعلّق بذلك (رقیحى، ج۲، ص۶۲۴) ۳. السؤال الوارد من علماء الحرم المحرّم و الجواب علیه حول آیات الصفات (رقیحى، ج۲، ص۶۴۸) ۴. سؤال و جواب حول انحطاط العلم فى آخر الزمان (رقیحى، ج ۲، ص۶۴۷) ۵. الغطمطم الزخّار المطهر لحدائق الاْزهار كه در رد كتاب السیل الجرّار نوشته است (رقیحى، ج ۳، ص۱۱۱۱؛ قائمه، ج۱، ص۳۱) ۶. القول الطیب و العمل الصالح (رقیحى، ج۲، ص۷۰۶) ۷. منتهى الامام فى احادیث الاحكام كه نسخه آن در كتابخانه عز شرقى در صنعا موجود است ( قائمه، ج۱، ص۴۹).
آثار دیگری نیز به او منسوب است همچون اختصار طبقات الزیدیة و شرح تجرید الاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسى كه تا انتهای بحث وجود و عدم در آن آمده است (زباره، ج۲، ص۲۷۵؛ زباره، ج۲، ص۲۷۷).
--------------------------------------------------------
(۱) رقیحى احمد عبدالرزاق و دیگران، فهرست مخطوطات مكتبة الجامع الكبیر صنعاء، صنعا، ۱۹۸۴م؛
(۲) زباره محمد، نیل الوطر، قاهره، ۱۳۵۰ق؛
(۳) قائمه بالمخطوطات العربیة المصورة بالمیكروفیلم، قاهره، ۱۹۶۷م. بخش علوم قرآنى و حدیث؛
