ابن‌حمیده(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن حُمَيْده، ابوعبدالله (ياقوت، ادبا، ج۱۸، ص۲۵۲) محمد بن على (۴۸۶-۵۵۰ق /۱۰۹۳- ۱۱۵۵م )، نحوی، اديب، لغوی حلّى. انتساب او به حلّه بى گمان به لحاظ سكنى، و نه تولد وی در آن شهر بوده است، زيرا اين شهر را سيف الدوله صدقة بن منصور بن دُبَيْس در ۴۹۵ق يعنى ۹ سال پس از تولد ابن حميده بنا نهاد (ياقوت، بلدان، ۲/۳۲۲-۳۲۳). ابن حميده در شهر خود نزد شيخى معروف به خُزيمه به فراگيری علوم گوناگون پرداخت و سپس در بغداد نزد ابن خشاب نحو آموخت و در اين علم تبحر يافت (ابن قفطى، ج۳، ص۱۸۵؛ ابن قاضى شهبه ، ج۱، ص۱۹۱). او شعر نيز مى سرود و ابن قفطى (ابن قفطى، ج۳، ص۱۸۵) شعر او را به نيكويى ستوده است، اما از تمام اشعار او بيش از ۵ بيت به دست ما نرسيده است (ياقوت، ادبا، ج۱۸، ص۲۵۲-۲۵۳؛ صفدی، ج۴، ص۱۵۴).
آثار: ۱. الادوات فى النحو، ۲. الروضة فى النحو، ۳. شرح ابيات الجمل، تأليف ابوبكر بن سراج، ۴. شرح التصريف، تأليف ابن جنى، ۵. شرح اللمع، تأليف ابن جنى، ۶. شرح المقامات، تأليف حريری. ۷. الفرق بين الضاد و و الظاء (ياقوت، ادباء، ج۱۸، ص۲۵۲؛ صفدی، ج۴، ص۱۵۳-۱۵۴؛ فيروزآبادی، ج۱، ص۲۳۷- ۲۳۸؛ سيوطى، ج۱، ص۱۷۳)، ۸. كتاب الطاء (حاجى خليفه، ج۲، ص۱۴۳۵)، ۹. كتاب الفَرْق (حاجى خليفه، ج۲، ص۱۴۴۶؛ بغدادی، ج۲، ص۹۲). تا آنجا كه روشن است، از اين ۹ كتاب منسوب به ابن حميده كه غالباً شرح آثار ديگران است، هيچ كدام به جای نمانده است .
----------------------------------------------------------
(۱) ابن قاضى شهبه ابوبكر، طبقات النحاة و اللغويين، به كوشش محسن غياض، نجف، ۱۹۷۳م؛
(۲) ابن قفطى على، انباء الرواة، به كوشش محمدابوالفضل ابراهيم، قاهره، ۱۹۵۵م؛
(۳) بغدادی، هدية؛
(۴) حاجى خليفه، كشف؛
(۵) سيوطى، بُغية الوُعاة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۴م؛
(۶) صفدی خليل، الوافى بالوفيات، به كوشش س. ددرينگ، بيروت، ۱۹۷۴م؛
(۷) فيروزآبادی محمد، البُلغة، به كوشش محمد مصری، دمشق، ۱۹۷۲م؛
(۸) ياقوت، ادبا؛
(۹) ياقوت، بلدان؛
