ابنشاهین خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْنِشاهين، ابوحفص عمر بن احمد بن عثمان، ملقب به واعظ (صفر ۲۹۷- ذيحجه ۳۸۵/ نوامبر ۹۰۹- ژانويه ۹۹۶)، محدث و رجالى بغداد بود. اصل وی از مرورود خراسان بود (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۵؛ ابنشاهين، فضائل فاطمة الزهراء(ع)، ص۲۵). او از ۱۱ سالگى در بغداد به استماع حديث پرداخت (ابنشاهين، فضائل فاطمة الزهراء(ع)، ص۴۰؛ خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۵) و پس از ۳۳۰ق برای استماع از محدثان دمشق به آن شهر رفت (ذهبى، ج۱۶، ص۴۳۲). وی سفرهايى نيز به بصره، فارس و مصر داشته است (ابنشاهين، فضائل فاطمة الزهراء(ع)، ص۳۳؛ ابنشاهين، فضائل فاطمة الزهراء(ع)، ص۴۶؛ ابنماكولا، ج۴، ص۲۹۱؛ ابنتغری بردی، ج۴، ص۱۷۲). از جمله مهمترين مشايخ ابنشاهين در حديث مىتوان از ابوبكر بن ابى داوود، ابوالقاسم بغوی و محمد بن محمد باغندی نام برد ( خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۵).
او در قرائت نيز از ابنابى داوود، ابنمجاهد، ابوبكر نقاش و احمد ابن مسعود زهری بهره جست (ابنجزری، ج۱، ص۵۸۸). خطيب بغدادی (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۷) يادآور شده كه ابنشاهين نخستين بار در ۳۳۲ق در بصره حديث گفته است. برخى از رجال شناسان بر وثاقت ابنشاهين در نقل حديث تصريح كردهاند (ابنماكولا، ج۴، ص۲۹۱؛ خطيب بغدادي، ج۱۱، ص۲۶۷_۲۶۸). ذهبى (ذهبى، ج۱۶، ص۴۳۴) معتقد است كه ابنشاهين به غوامض و مشكلات حديث احاطه نداشت و جمعى از اهل حديث سهلانگاری و اشتباهات وی را گوشزد كردهاند (خطيب بغدادي، ج۱۱، ص۲۶۷_۲۶۸). در منابع اشاره شده كه وی دانش چندانى در فقه نداشته است (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۷؛ ابنجوزی، ص۱۱۶).
راويان بسياری از جمله پسرش عبيدالله بن عمر، محمد بن ابى الفوارس، هلال بن محمد حفار، احمد بن محمد بَرْقانى و ابوسعد مالينى از او استماع حديث كردهاند (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۵؛ ذهبى، ج۱۶، ص۴۳۲) و حسين بن على طناجيری از وی قرائت آموخته است (ابنجزری، ج۱، ص۵۸۸).
بنابر نقل خطيب بغدادي (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۸) او در بغداد وفات يافت و در باب حرب كنار قبر احمد بن حنبل مدفون شد.
آثار:
ابنشاهين دارای آثار بسياری بوده كه شمار آنها را تا ۳۳۰ عنوان ذكر كردهاند (خطيب بغدادی، ج۱۱، ص۲۶۷).
الف - چاپى:
۱. تاريخ اسماء التقات ممن نقل عنهم العلم، اين كتاب به كوشش عبدالمعطى امين قلعحى در بيروت (۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م) به چاپ رسيده است. مؤلف در اين كتاب بيش از هر چيز به اقوال يحيى بن معين و احمد بن حنبل استناد جسته است. در اين اثر گاه از رجال ضعيف نيز ذكری به ميان آمده است (مثلاً ص ۲۸۲). ابنحجر در سراسر كتاب تهذيب التهذيب آراء رجالى ابنشاهين را مورد توجه قرار داده است.
۲. فضائل فاطمة الزهراء (ع)، اين اثر كه شامل ۳۷ حديث در فضايل حضرت زهرا(ع) است، به كوشش محمد سعيد طريحى در بيروت (۱۴۰۵ق/۱۹۸۶۵م) به چاپ رسيده است.
ب - خطى:
۱. امالى ابنشاهين، كه قسمتهايى از آن در كتابخانه ظاهريه نگهداری مىشود ( فهرس مجاميع المدرسة العمريه، ص۴۲۷-۴۳۰؛ فهرس مجاميع المدرسة العمريه، ص۵۴۱ -۵۴۳؛ فهرس مجاميع المدرسة العمريه، ص۵۴۷ - ۵۵۰).
۲. شرح مذاهب اهل السنة (ظاهريه، ج۱، ص۲۰۴-۲۰۶).
۳. ما اجتمع عندی من الاحاديث التى بينى و بين رسولالله(ص) اربعه رجال ( فهرس مجاميع المدرسة العمريه، ص۵۶۹ -۵۷۲).
۴. ناسخ الحديث و منسوخه، كه نسخههايى از آن در كتابخانه پاريس ( ابنجوزی، ص۱۱۶؛ ابنحجر عسقلانى، احمد، الاصابه، ج۱، ص۲؛ ابنحجر عسقلانى، احمد، لسان الميزان، ج۶، ص۲۸۴؛ زركلى، ج۵، ص۴۰).
فهرست منابع:
(۱) ابنتغری بردی، النجوم؛
(۲) ابنجزری، محمد، غاية النهايه، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م؛
(۳) ابنجوزی، عبدالرحمان، تلبيس ابليس، قاهره، ۱۳۶۸ق؛
(۴) ابنحجر عسقلانى، احمد، الاصابه، به كوشش محمد سعيد زغلول، بيروت، دارالكتب العلميه؛
(۵) ابنحجر عسقلانى، احمد، لسان الميزان، حيدرآباد دكن، ۱۳۲۹-۱۳۳۱ق؛
(۶) ابنشاهين، عمر، تاريخ اسماء الثقات، به كوشش عبدالمعطى امين قلعجى، بيروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م؛
(۷) ابنشاهين، عمر، فضائل فاطمة الزهراء(ع)، به كوشش محمد سعيد طريحى، بيروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م؛
(۸) ابنماكولا، على، الاكمال، حيدرآباد دكن، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م؛
(۹) حاجى خليفه، كشف الظنون؛
(۱۰) خطيب بغدادی، احمد، تاريخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق؛
(۱۱) ذهبى، محمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و اكرم البوشى، بيروت، ۱۴۰۴ق/ ۱۹۸۴م؛
(۱۲) زركلى، اعلام؛
(۱۳) ظاهريه، خطى (مجاميع)؛
(۱۴) فهرس مجاميع المدرسة العمريه، به كوشش ياسين محمد سوّاس، كويت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م؛