ابن‌شرف خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِشَرَف، ابوالفداء عمادالدين اسماعيل بن ابراهيم بن محمد بن على قدسى يا مقدسى (۷۸۲ يا ۷۸۳-۸۵۲ق/۱۳۸۰ يا ۱۳۸۱- ۱۴۴۸م)، اديب، حساب دان و فقيه شافعى بود. ابن‌شرف در بيت المقدس زاده شد و همانجا پرورش يافت. حديث و علوم قرآنى را نزد استادانى چون ابوالخير بن علائى و علم حساب و اوقات و فرائض را نزد شهاب الدين احمد بن هائم آموخت و از كسانى چون شمس‌الدين احمد قلقشندی و شمس‌الدين محمد برماوی و حسن بن على خطيبى ابيوردی استفاده كرد و در آن فنون مهارت تمام يافت (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۴_۲۸۵؛ سخاوی، التبر المسبوك، ص۲۳۶). ابن‌شرف احتمالاً پس از ۸۱۴ق/ ۱۴۱۱م به قصد حج از فلسطين بيرون شد و پس از زيارت كعبه به قاهره رفت و رحل اقامت افكند (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵). گويا نخست مدتى در دمشق ماند زيرا عليمى (عليمى، ج۱، ص۱۸۱) از او به عنوان «معيد» مدرسه صالحيه ياد كرده است و از همين عنوان «معيد» مى‌توان دانست كه وی در تاريخى به آنجا رفته كه هنوز به مراحل تكامل علمى نرسيده بوده است.
ابن‌شرف در قاهره چنان دچار تنگدستى شد كه به ناچار شبانه به فروختن خربزه پرداخت، اما قاضى مصر ولى‌الدين احمد بن عبدالرحيم عراقى كه از اين معنى آگاه شد، ابن‌شرف را جهت تعليم و تربيت نوادگان خود به خدمت گرفت. ابن‌شرف در اين مقام نيز از محضر ولى‌الدين عراقى و دانشمندانى چون عبدالرحمان جلال‌الدين بلقينى عسقلانى بهره‌مند شد. در همان ايام (۸۲۰ق/۱۴۱۷م) به تربيت و تعليم شاگردانى چون شرف‌الدين يحيى بن محمد مناوی پرداخت و برخى از اصحاب ولى‌الدين عراقى نزد او علم آموختند و آثار ابن‌هائم در حساب را نزد او خواندند. ابن‌شرف مدتى بعد به زادگاه خود بيت المقدس بازگشت و به عنوان يكى از پيشوايان آن ديار به تدريس پرداخت و شاگردانى چون ابن‌حسّان و ابن‌ابى شريف و بقاعى تربيت كرد و سرانجام در همانجا درگذشت و در مقبره الساهره بيت‌المقدس به خاك سپرده شد (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵؛ عليمى، ج۱، ص۱۸۱). ابن‌شرف كه روزگار را به زهد مى‌گذرانيد و از او با عنوان «بحر المعقول و المنقول» و «عين فقهاء الشافعيه» (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵؛ عليمى، ج۱، ص۱۸۱) ياد كرده‌اند، گذشته از تدريس به تصنيف و شرح كتاب‌های متعددی دست زد.
آثار او در مآخذ بدين قرار ثبت شده است:
۱. توضيح يا شرحى بر البهجة الحاوی الصغير فى الفروع شيخ نجم‌الدين قزوينى، در ۲ جلد. وی گويا شرح مطولى نيز بر آن آغاز كرده بود كه به امام نرسيد (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵؛ عليمى، ج۱، ص۱۸۱؛ سيوطى، ص۹۲؛ حاجى خليفه، ج۱، ص۶۲۷)؛
۲. شرحى بر تهذيب التنبيه فى فروع الشافعيه شيخ ابواسحاق شيرازی (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵؛ حاجى خليفه، ج۱، ص۴۹۲)؛
۳. طبقات الشافعيه (بغدادی، ج۲، ص۷۹) كه ظاهراً مراد، مختصر طبقات الشافعيه اسنوه (؟) است (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵)؛
۴. اختصار كتاب الالغاز اسنوی (سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵)
و نيز مجموعه‌های مفيد ديگر، ابن‌شرف شعر نيز مى‌سروده و سخاوی ابياتى از آن را ذكر كرده است ( سخاوی، الضوء اللامع، ج۲، ص۲۸۵-۲۸۶).
فهرست منابع:
(۱) بغدادی، ايضاح المکنون؛
(۲) حاجى خليفه، كشف الظنون؛
(۳) سخاوی، محمد، التبر المسبوك فى ذيل السلوك، قاهره؛
(۴) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق؛
(۵) سيوطى، نظم العقيان، به كوشش فيليپ حتى، نيورك، ۱۹۲۷م؛
(۶) عليمى، عبدالرحمان، الانس الجليل، بيروت، ۱۹۷۳م.
