• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌عبدون

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ عُبْدون‌، ابوعبدالله‌ احمد بن‌ عبدالواحد بن‌ احمد بزاز (د ۴۲۳ق‌/۱۰۳۲م‌)، فقیه‌ و محدّث‌ امامی‌. می‌باشد.



وی‌ به‌ ابن‌ حاشر نیز شهرت‌ دارد.
[۱] ، طوسی‌، محمد، رجال‌، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
[۲] ابن‌ حجر عسقلانی‌، احمد، تبصیر المنتبه‌، ج۱، ص۳۹۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمّد بجاوی‌ و محمد علی‌ نجار، قاهره‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۴م.



از جزئیات‌ زندگی‌ او اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نیست‌. در مورد اوایل‌ تحصیل‌ او این‌ مقدار می‌دانیم‌ که‌ در ۳۴۸ق‌/۹۵۹م‌ با ابن‌ زبیر قْرَشی‌ ملاقات‌ داشته‌ و از وی‌ بهره‌ برده‌ است‌
[۳] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۲، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
و با توجه‌ به‌ برخی‌ گزارش‌های‌ پراکنده‌ای‌ که‌ از حضور وی‌ در بغداد رسیده‌
[۵] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۶۴، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
[۷] ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
[۸] عمادالدین‌ِ طبری‌، محمد، بشارة المصطفی‌، ج۱، ص۸۶، نجف‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م.
[۹] جامع‌ الاخبار، منسوب‌ به‌ محمد بن‌ محمد شعیری‌، ج۱، ص۳۵، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/۱۹۶۲م.
و با توجه‌ به‌ اینکه‌ غالب‌ مشایخ‌ و راویان‌ او بغدادی‌ بوده‌اند، می‌توان‌ حدس‌ زد که‌ بخش‌ عمده‌ای‌ از عمر خویش‌ را در آن‌جا سپری‌ کرده‌ است‌. به‌ گفته ابن‌ ماکولا،
[۱۰] ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
ابن‌ عبدون‌ برای‌ استماع‌ حدیث‌ به‌ نقاط مختلفی‌ سفر کرده‌ که‌ از آن‌ میان‌ حضور وی‌ در تِنّیس‌ (از شهرهای‌ مصر) و استماع‌ کتاب‌ کافی‌ کلینی‌ در آن‌جا قابل‌ ذکر است.
[۱۱] طوسی‌، محمد، «مشیخه تهذیب‌ الاحکام‌»، همراه‌ تهذیب‌ الاحکام‌ طوسی‌، ج۱، ص۲۹، به‌ کوشش‌ حسن‌ خرسان‌، نجف‌، ۱۳۸۲ق‌/ ۱۹۶۳م.
[۱۲] طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۱۳۶، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.



از مشایخ‌ وی‌ می‌توان‌ ابوغالب‌ زُراری‌، ابوبکر دوری‌، ابن‌ قولویه‌ قمی، ابن‌ داوود قمی‌، ابوالفرج‌ اصفهانی‌، ابن‌ جعابی‌، ابن‌ جنید اسکافی‌، ابن‌ حمزه طبری‌، ابوطالب‌ انباری‌، سهل‌ بن‌ احمد دیباجی‌، دعلج‌ بن‌ احمد سجستانی‌ و ابوالمفضّل‌ شیبانی‌ را نام‌ برد.
[۱۳] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۶۲، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
[۱۴] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۸۶، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
[۱۵] طوسی‌، محمد، الغیبة، ج۱، ص۲۱، نجف‌، ۱۳۸۵ق.
[۱۶] طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۲۲، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
[۱۸] ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.



از راویان‌ او نیز نجاشی‌، شیخ‌ طوسی‌، ابن‌ غضائری‌ و جعفر بن‌ محمد دوریستی‌ شایان‌ ذکرند
[۲۰] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۲۵۸-۲۵۹، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
[۲۱] طوسی‌، محمد، رجال‌، ج۱، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
[۲۲] عمادالدین‌ِ طبری‌، محمد، بشارة المصطفی‌، ج۱، ص۸۶، نجف‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م.
[۲۳] تستری‌، عبدالله‌، الضعفاء، ص۲۰، نسخه خطی‌ کتابخانه آیت‌ الله‌ مرعشی‌، شم (۲) ۱۵۵.
گفتنی‌ است‌ که‌ نجاشی‌ در باب‌ توثیق‌ یا تضعیف‌ وی‌ سخنی‌ نگفته‌ و طوسی‌
[۲۵] طوسی‌، محمد، رجال‌، ج۱، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
نیز تنها او را به‌ کثرت‌ استماع‌ و روایت‌ حدیث‌ وصف‌ کرده‌ است.


به‌ گفته نجاشی‌ ابن‌ عبدون‌ علاوه‌ بر فقه‌ و حدیث‌ در ادبیات‌ نیز تبحر داشته‌ و آن‌ را نزد استادان‌ بنام‌ عصر خود فراگرفته‌ بوده‌ است‌. آثاری‌ همچون‌ اخبار السید بن‌ محمد ( سید اسماعیل‌ حمیری )، تاریخ‌، تفسیر خطبه فاطمه علیهاالسلام‌، عمل‌ الجمعه و الحدیثین‌ المختلفین‌، به‌ ابن‌ عبدون‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ که‌ امروزه‌ نشانی‌ از آن‌ها در دست‌ نیست.
همچنین‌ ابن‌ ماکولا
[۲۷] ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
از کتاب‌ فهرست‌ وی‌ یاد کرده‌ و افزوده‌ است‌ که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ را دیده‌ که‌ مفصل‌ نیز بوده‌ است‌. این‌ کتاب‌ مورد استفاده طوسی‌ در الفهرست‌
[۲۸] طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۵، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
[۲۹] طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۱۳۳، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
و نجاشی‌ در رجال‌
[۳۱] نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۳۸، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
قرار گرفته‌ است.
طوسی‌ در امالی‌
[۳۲] طوسی‌، محمد، الامالی‌، ج۲، ص۲۸۳-۲۹۱، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/۱۹۶۴م.
مجموعه‌ای‌ از احادیث‌ ابن‌ عبدون‌ را نقل‌ کرده‌، امّا روشن‌ نیست‌ آنها را از کدامین‌ اثر وی‌ برگرفته‌ بوده‌ است‌. نیز ابن‌ شهر آشوب‌ در مناقب‌،
[۳۳] ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۲، ص۱۱۱، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
[۳۴] ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۱، ص۱۲، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
[۳۵] ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۴، ص۵۷، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
از یکی‌ از آثار ابن‌ عبدون‌ استفاده‌ کرده‌ است‌ که‌ عنوان‌ آن‌ دانسته‌ نیست‌. کتابی‌ با عنوان‌ آداب‌ الحکماء نیز به‌ وی‌ نسبت‌ داده‌ شده‌ است.
[۳۶] بغدادی‌، هدیه‌.، ج۱، ص۷۳.
[۳۷] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۱، ص۱۷.
[۳۸] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۴۲.



(۱) آقابزرگ‌، الذریعة.
(۲) ابن‌ حجر عسقلانی‌، احمد، تبصیر المنتبه‌، به‌ کوشش‌ علی‌ محمّد بجاوی‌ و محمد علی‌ نجار، قاهره‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۴م.
(۳) ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
(۴) ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
(۵) بغدادی‌، هدیه‌.
(۶) جامع‌ الاخبار، منسوب‌ به‌ محمد بن‌ محمد شعیری‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/۱۹۶۲م.
(۷) حاجی‌ خلیفه‌، کشف.
(۸) طوسی‌، محمد، الامالی‌، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/۱۹۶۴م.
(۹) طوسی‌، محمد، رجال‌، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
(۱۰) طوسی‌، محمد، الغیبة، نجف‌، ۱۳۸۵ق.
(۱۱) طوسی‌، محمد، الفهرست‌، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
(۱۲) طوسی‌، محمد، «مشیخه تهذیب‌ الاحکام‌»، همراه‌ تهذیب‌ الاحکام‌ طوسی‌، به‌ کوشش‌ حسن‌ خرسان‌، نجف‌، ۱۳۸۲ق‌/ ۱۹۶۳م.
(۱۳) عمادالدین‌ِ طبری‌، محمد، بشارة المصطفی‌، نجف‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م.
(۱۴) نجاشی‌، احمد، رجال‌، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
(۱۵) تستری‌، عبدالله‌، الضعفاء، نسخه خطی‌ کتابخانه آیت‌ الله‌ مرعشی‌، شم (۲) ۱۵۵.


۱. ، طوسی‌، محمد، رجال‌، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
۲. ابن‌ حجر عسقلانی‌، احمد، تبصیر المنتبه‌، ج۱، ص۳۹۲، به‌ کوشش‌ علی‌ محمّد بجاوی‌ و محمد علی‌ نجار، قاهره‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۴م.
۳. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۲، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۴. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۸۷، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.    
۵. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۶۴، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۶. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۵۲، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.    
۷. ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
۸. عمادالدین‌ِ طبری‌، محمد، بشارة المصطفی‌، ج۱، ص۸۶، نجف‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م.
۹. جامع‌ الاخبار، منسوب‌ به‌ محمد بن‌ محمد شعیری‌، ج۱، ص۳۵، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/۱۹۶۲م.
۱۰. ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
۱۱. طوسی‌، محمد، «مشیخه تهذیب‌ الاحکام‌»، همراه‌ تهذیب‌ الاحکام‌ طوسی‌، ج۱، ص۲۹، به‌ کوشش‌ حسن‌ خرسان‌، نجف‌، ۱۳۸۲ق‌/ ۱۹۶۳م.
۱۲. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۱۳۶، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
۱۳. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۶۲، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۱۴. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۸۶، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۱۵. طوسی‌، محمد، الغیبة، ج۱، ص۲۱، نجف‌، ۱۳۸۵ق.
۱۶. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۲۲، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
۱۷. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۴۲-۴۳، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.    
۱۸. ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۱، ص۲۹۳-۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
۱۹. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۸۷، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.    
۲۰. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۲۵۸-۲۵۹، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۲۱. طوسی‌، محمد، رجال‌، ج۱، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
۲۲. عمادالدین‌ِ طبری‌، محمد، بشارة المصطفی‌، ج۱، ص۸۶، نجف‌، ۱۳۸۳ق‌/۱۹۶۳م.
۲۳. تستری‌، عبدالله‌، الضعفاء، ص۲۰، نسخه خطی‌ کتابخانه آیت‌ الله‌ مرعشی‌، شم (۲) ۱۵۵.
۲۴. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۸۷، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.    
۲۵. طوسی‌، محمد، رجال‌، ج۱، ص۴۵۰، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، ۱۳۸۱ق‌/ ۱۹۶۱م.
۲۶. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۸۷، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.    
۲۷. ابن‌ ماکولا، علی‌، الاکمال‌، ج۲، ص۲۹۴، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۳م.
۲۸. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۵، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
۲۹. طوسی‌، محمد، الفهرست‌، ج۱، ص۱۳۳، به‌ کوشش‌ محمد صادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌، کتابخانه مرتضویه.
۳۰. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۱۰، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.    
۳۱. نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص۱۳۸، به‌ کوشش‌ موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق.
۳۲. طوسی‌، محمد، الامالی‌، ج۲، ص۲۸۳-۲۹۱، بغداد، ۱۳۸۴ق‌/۱۹۶۴م.
۳۳. ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۲، ص۱۱۱، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
۳۴. ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۱، ص۱۲، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
۳۵. ابن‌ شهر آشوب‌، محمد، مناقب‌ آل‌ ابی‌ طالب‌، ج۴، ص۵۷، به‌ کوشش‌ هاشم‌ رسولی‌ محلاتی‌، قم‌، چاپخانه علمیه.
۳۶. بغدادی‌، هدیه‌.، ج۱، ص۷۳.
۳۷. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۱، ص۱۷.
۳۸. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌، ج۱، ص۴۲.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌عبدون»، ج۴، ص۱۴۸۶.    



جعبه ابزار