• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌غزاله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابن‌غَزاله، از کتیبه‌نگاران مسجدالنبی در قرن دوم هجری و از موالیان مردم مدینه بوده است. وی از طرف زیاد بن عبیدالله حارثی، دایی سفاح، مامور تعمیر و تکمیل کتیبه‌ای در مسجدالنبی گردید. اما وی از پرداخت اجرتش امتناع کرد.



از نام و نسب ابن‌غزاله اطلاعات چندانی در دست نیست. تنها برخی او را از موالی مردم مدینه و از تعمیرکاران و نگارندگان کتیبه‌ای در مسجدالنبی در سمت قبله دانسته‌اند که در حمله حروریه (طایفه‌ای از خوارج)، به مدینه شکسته شده بود. از زمان درگذشت ابن‌غزاله گزارشی در دست نیست.
[۱] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۱-۸۲.
[۲] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.
[۳] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
[۴] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.



بنا بر گفته مورخان، پیش از ابن‌غزاله، ابن‌عطیه از امرای اموی مدینه در سال ۱۲۸ق، به تعمیر این کتیبه دستور داد؛ اما به عللی ناشناخته تعمیر و نگارش آن به انجام نرسید. پس از او داود بن علی از امرای عباسی مدینه در سال ۱۳۲ق، با کمک صالح بن کیسان، از محدثان، به تعمیر و نگارش آن پرداخت؛ اما با مرگ داود نگارش آن ناتمام ماند.
[۵] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۱-۸۲.
[۶] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.

زمانی که زیاد بن عبیدالله حارثی، دایی سفاح، در سال ۱۳۳ق، والی مدینه شد، ابن‌غزاله را که کتیبه‌نگاری توانا بود، به تعمیر و تکمیل این کتیبه گمارد. او این کتیبه را با «بسم الله الرحمن الرحیم. لا اله الا الله وَحدَهُ لا شریکَ لَه...» آغاز کرد و با جمله «وُضِع الاَخماس فی مَواضِعِها الَّتی اُمِرَ بِها لِذِوی القُربٰی و الیَتامیٰ و المَساکین و ابنِ السَّبِیل» به پایان رساند.
[۹] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
[۱۰] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.
این کتیبه افزون بر مباحث توحیدی، مشتمل بر برخی نکات اخلاقی چون سفارش به تقوا، صله رحم، احیای حقوق، عدالت در حکمرانی بر مسلمانان و اطاعت از خداوند است و در پایان به برخی از موارد کاربرد خمس اشاره کرده است.


بر پایه نقلی، هنگامی که ابن‌غزاله نگارش کتیبه را به پایان رساند، نزد زیاد بن عبیدالله رفت و دستمزد خویش را خواست. زیاد از پرداخت اجرت وی خودداری کرد و گفت: هرگاه دیدی ما به آن فرمان‌های الهی که در این کتیبه نگاشته‌ای، عمل کردیم، بیا و مزد خود را بستان!
[۱۱] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
[۱۲] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.
چنین رفتاری از زیاد بن عبیدالله با کتیبه‌نویس دیگری به نام سعد النار نیز گزارش شده است که از نادانی و تندخویی زیاد بن عبیدالله نشان دارد.
[۱۴] ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
[۱۵] حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.



۱. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۱-۸۲.
۲. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.
۳. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
۴. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.
۵. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۱-۸۲.
۶. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.
۷. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۸۳.    
۸. فاسی، محمد، العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین، ج۴، ص۳۲۲.    
۹. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
۱۰. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۶.
۱۱. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
۱۲. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.
۱۳. ابوالفرج الاصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۴، ص۴۲۴.    
۱۴. ابن‌رسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، ص۸۲.
۱۵. حربی، ابراهیم بن اسحاق، المناسک و اماکن طرق الحج، ص۳۸۷.



دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۱، برگرفته از مقاله «ابن‌غزاله»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۲/۲۹.    



جعبه ابزار