ابن‌مفتاح(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ مِفْتاح، ابوالحسن عبدالله‌بن ابى‌القاسم (د ۸۷۷ق/۱۴۷۲م)، فقيه زيدي. از زندگى او اطلاع چندانى در دست نيست. تنها مى‌دانيم كه از موالى بنوحجّى و ساكن غضران از قراء شمال صنعا بوده (جنداري، ص۲۱؛ زباره، ج۱، ص۳۴۲) و احتمالاً نزد امام زيديان احمد بن يحيى، معروف به ابن مرتضى، درس خوانده است (شوكانى، ج۱، ص۳۹۴؛ابن مفتاح، ج۱، ص۳، جم). يحيى بن محمد بن صالح بن حنش كه رثاء او را گفته، تنها از او حكايتى نقل كرده است و اين لزوماً دال بر استفادة علمى از او نيست (ابن ابى الرجال، ج۳، ص۶۰). شهرت ابن مفتاح بيشتر به سبب تلخيص اثر مهم ابن مرتضى در فقه زيدي با عنوان الغيث المدرار المفتح لكمائم الازهار است كه شرحى مفصل بر الازهار فى فقه الائمة الاطهار، اثر خود ابن مرتضى است. اين تلخيص كه المنتزع المختار من الغيث المدرار نام گرفته، اگرچه به ديد تحقيق به پاية بعضى شروح الازهار نمى‌رسد، اما گفته شده كه به دليل وفق آن با مراد مصنف مطلوب زيديان واقع شده است (ابن ابى الرجال، ج۳، ص۶۰؛ شوكانى، ج۱، ص۳۹۴)، تا آنجا كه به نقل جنداري (جنداري، ص۲۱) نسخه‌هاي آن غير قابل حصر بوده است. وجود ۶۰ نسخة خطى در كتابخانة صنعا، صحت اين ادعا را تأييد مى‌كند (صنعا، ج۳، ص۱۱۹۷-۱۲۱۶). احمد بن يحيى بن حابس صعدي (د ۱۰۱۶ق) تكمله‌اي بر المنتزع ابن مفتاح دارد كه نسخة خطى آن در موزة بريتانيا يافت مى‌شود (عمري، ص۲۶۶-۲۶۹). المنتزع در ۴ جلد با حواشى مختلف در ۱۳۳۲ق در قاهره به چاپ رسيده و بار ديگر در ۱۳۴۱ق در صنعا تجديد چاپ شده است.
جنداري (جنداري، ص۲۱) اثر ديگري را نيز با عنوان تعليقة على التذكرة به ابن مفتاح نسبت داده است (ابن ابى الرجال، ج۳، ص۶۰). ابن مفتاح در صنعا درگذشت و همانجا به خاك سپرده شد (ابن ابى الرجال، ج۳، ص۶۰؛ زباره، ج۱، ص۳۴۱).
منابع:
(۱)ابن ابى الرجال، احمد، مطلع البدور و مجمع البحور، نسخة عكسى موجود در كتابخانة مركز.
(۲)ابن مفتاح، عبدالله، المنتزع المختار، صنعا، ۱۳۴۱ق.
(۳)جنداري، احمد، «تراجم الرجال المذكورة فى شرح الازهار»، مقدمة المنتزع المختار (نك: ابن مفتاح در همين مآخذ).
(۴)زباره، محمد، ائمة اليمن، تعز، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
(۵)شوكانى، محمد، البدر الطالع، قاهره، ۱۳۴۸ق.
(۶)صنعا، خطى.
(۷)عمري، حسين عبدالله، مصادر التراث اليمنى فى المتحف البريطانى، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
