ابن‌منجویه خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِمَنْجويه، ابوبكر احمد بن على اصفهانى (۳۴۷- محرم ۴۲۸ق/ ۹۵۸- اكتبر ۱۰۳۶م)، محدّث ساكن نيشابور بود. از آنجا كه برخى با نسبت يزدی نيز از او ياد كرده‌اند (خطيب بغدادی، ج۱، ص۴۶۸؛ فارسى، ص۱۰۵)، مى‌توان احتمال داد كه نياكان وی از يزد برخاسته‌اند. او در اوان جوانى برای تجارت از اصفهان به نيشابور رفت و با اينكه در آغاز قصد كسب علم نداشت، به نوشتن املائات دو شيخ نيشابور، ابوعمرو ابن نجيد و ابوالحسن سراج، برای همشهريان خود پرداخت. سپس به اصفهان مراجعت كرد و از ابوبكر ابن مقری در آن ديار حديث شنيد. از اينجا بود كه وی به كسب دانش روی آورد و سفرهای علمى خود را آغاز كرد. او بار ديگر به نيشابور رفت و از ابوعمرو ابن حمدان و حاكم ابواحمد حافظ استماع حديث نمود (فارسى، ص۱۰۵). وی افزون بر نيشابور به شهرهای ری، گرگان، نسا، بخارا، سمرقند و هرات نيز سفر كرد (فارسى، ص۱۰۵؛ ذهبى، تذكرة الحفاظ، ج۳، ص۱۰۸۶). از جمله شيوخ وی در حديث مى‌توان از ابوبكر اسماعيلى و ابوعبدالله ابن منده نيز نام برد (سمعانى، ج۱۲، ص۴۵۰؛ ذهبى، سيراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۳۹).
حاكم نيشابوری در تاريخ خويش متذكر شده كه ابن‌منجويه بعد از سال ۳۶۰ق به كسب حديث پرداخته است ( سمعانى، ج۱۲، ص۴۵۱). وی سرانجام به نيشابور آمد و همانجا اقامت گزيد و به تأليف پرداخت و پس از مرگ ابوحازم عبدوی در مدرسه ابوسعد زاهد در نيشابور مجلس املا داير كرد (فارسى، ص۱۰۵). جمع كثيری از وی حديث شنيده و روايت كرده‌اند. از مشهورترين آنان خطيب بغدادی، ابوبكر بيهقى، ابوصالح مؤذن و عبدالرحمان بن منده شايان ذكرند (خطيب بغدادی، ج۱، ص۴۶۸؛ بيهقى، ج۱، ص۸؛ ذهبى، سيراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۳۹). شهرت ابن‌منجويه بيشتر به سبب تنها كتاب موجود او يعنى رجال صحيح مسلم است. وی چنانكه خود در انتهای كتاب ذكر مى‌كند، در شرح حال رجال از اطلاعات ابوالعباس سراج و عمرو بن على بهره بسياری گرفته است. در اين كتاب مؤلف پس از ذكر نام هر يك از محدثان، از آن گروه از مشايخ و راويان ايشان، كه در صحيح مسلم ياد شده‌اند، سخن گفته است. ابن‌قيسرانى (ه م) در كتاب الجمع بين رجال الصحيحين، رجال صحيح مسلم ابن‌منجويه و رجال صحيح بخاری كلاباذی را تلفيق كرده و در مقدمه آن شيوه كار ابن‌منجويه را ستوده است (ابن‌قيسرانى، ص۳-۴). كتاب رجال صحيح مسلم در دو جلد و به كوشش عبدالله ليثى در بيروت (۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م) به چاپ رسيده است. از ديگر آثار ابن‌منجويه مستخرجاتى است كه وی بر صحيح بخاری، صحيح مسلم، سنن ابوداوود و سنن ترمذی نوشته است (ذهبى، سيراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۴۴۰) كه در حال حاضر اطلاع از نسخ آن‌ها در دست نيست.
فهرست منابع:
(۱) ابن‌قيسرانى، محمد، الجمع بين رجال الصحيحين، حيدرآباد دكن، ۱۳۲۳ق؛
(۲) بيهقى، احمد، السنن الكبری، حيدرآباد دكن، ۱۳۴۴ق؛
(۳) خطيب بغدادی، احمد، تلخيص المتشابه فى الرسم، به كوشش سكينه شهابى، دمشق، ۱۹۸۵م؛
(۴) ذهبى، محمد، تذكرة الحفاظ، حيدرآباد دكن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق؛
(۵) ذهبى، محمد، سيراعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسى، بيروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛
(۶) سمعانى، عبدالكريم، الانساب، حيدرآباد دكن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م؛
(۷) فارسى، عبدالغافر، تاريخ نيسابور، انتخاب ابواسحاق صريفينى، به كوشش محمد كاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق؛
