ابنکر خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْنِكُرّ، ابوعبدالله شمسالدين محمد بن عيسى بن حسن بن كر (۶۸۱ -۷۵۹ يا ۷۶۳ق/۱۲۸۲ يا ۱۳۶۲م)، موسيقىدان، فقيه حنبلى، محدث، اديب و صوفى بود. نسبت وی به مروان حمار واپسين خليفه بنى مروان مىرسد. پدرش عيسى به هنگام غلبه هلاكو بر بغداد در آن شهر مىزيست و از آنجا به قاهره مهاجرت كرد و محمد در همانجا زاده شد (صفدی، ج۴، ص۳۰۵-۳۰۶؛ ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷). وی قرآن را نزد شيخ على شَطَّنَوْفى آموخت و احكام عبدالغنى و عمده شيخ موفقالدين و ملحة الاعراب حريری و جز آن را حفظ كرد. از مشايخ زمان خود چون دمياطى و ابرقوهى و غازی حلاوی و مؤنسه خاتون، دختر عادل و ديگران بهره گرفت و موسيقى را از قاضى علاءالدين ابن تراكيشى حنبلى آموخت (صفدی، ج۴، ص۳۰۶؛ ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷؛ ابنتغري بردی، ج۱۰، ص۳۳۱). ابنحجر استاد او را در موسيقى بيش از يك تن دانسته است (ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷). وی كتابى در موسيقى به نام غاية المطلوب فى علم الانغام و الضروب نوشت كه امروز اثری از آن برجای نيست. صفدی مىنويسد: مقدمه آن كتاب را از وی در زاويهاش در شوال ۷۴۵ شنيدم، و مرا گفت كه خطای جمعى از پيشينيان چون فارابى در اين فن بر او آشكار گرديده و دليلهايى نيز بر اين امر آورده است (صفدی، ج۴، ص۳۰۶). وی در روش قدما به شيوه علمى و عملى به بررسى و مطالعه پرداخت و روشهای آنان را نقل و تحرير كرد. به روزگار خويش در علم موسيقى برتر از ديگران بود و شماری از بزرگانِ علم آواز نزد او به آموزش مشغول بودند (صفدی، ج۴، ص۳۰۵). نغمهای از آنچه ابوالفرج اصفهانى در كتابش آورده، مورد بررسى او قرار نگرفت، مگر آنكه آن را به بهترين وجهى بيان كرد (ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷).
ابنحجر به نقل از ابنفضلالله مىنويسد: او با من رفت و آمد داشت. روزی خود آنچه درباره فارابى شنيده بودم، از او ديدم: او با آواز خود شنوندگان را مىخنداند، سپس مىگرياند و سرانجام به خواب مىبرد (ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷). همو به نقل از ابنالصائغ حنفى مىنويسد كه ابنكر روزی بر جمعى كه آواز مىخواندند مىگذشت، در حالى كه قاطرش را هماهنگ آواز آنان حركت مىداد. او را شيخى با عزت نفس، دلير و پاكدامن خواندهاند و با آنكه پيشوای علم موسيقى در عصر خود بود، از راه موسيقى كسب معاش نمىكرد (ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷).
ابنكر صوفى صاحب خرقه و شيخ زاويهای در نزديكى مشهد حسين (ع) در قاهره بود (صفدی، ج۴، ص۳۰۵؛ ابنتغري بردی، ج۱۰، ص۳۳۰). وی در بعضى از مدارس مصر حديث، فقه، لغت و ادب تدريس مىكرد و كسانى چون حافظ عراقى و ديگران از شاگردان او بودند (ابنحجر، ج۵، ص۳۸۷؛ زركلى، ج۶، ص۳۲۳). ابنكر در قاهره درگذشت.
فهرست منابع:
(۱) ابنتغری بردی، النجوم؛
(۲) ابنحجر عسقلانى، احمد، الدرر الكامنه، حيدرآباد دكن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م؛
(۳) زركلى، اعلام؛
(۴) صفدی، خليل، الوافى بالوفيات، به كوشش س. ددرينگ، بيروت، ۱۹۷۴م؛