ابواسحاق تلمسانی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تِلِمْسانی ، ابواسحاق ابراهیم بن ابی بکر انصاری ، فقیه مالکی ، ادیب و شاعر قرن هفتم بود. او که به ابن البنا نیز مشهور است ، در اول رجب ۶۰۹ در تلمسان به دنیا آمد (ابن مریم تلمسانی ، ص۵۶). در وَشْقَه (یاقوت حموی ، ج۴، ص۹۳۵) نشو و نما یافت (زرکلی ، ج۱، ص۳۴). در نُه سالگی به همراه پدر خود به غَرْناطه (گرانادا) رفت و سه سال در آنجا ماند. سپس به مالَقَه (مالاگا) هجرت کرد و بیشتر تحصیلات خود را در آنجا گذراند و از ابن دَحْمان ، ابن حَفید و ابن مُحرِز اجازه روایت گرفت (ابن مریم تلمسانی ، ص۵۵ ـ۵۶) و ابن دباج و ابوعلی شَلُّوبین نیز کتباً به وی اجازه دادند (ابن فَرْحون ، ص۱۴۷؛ حفناوی ، قسم ۱، ص۱۳). پس از آن در سَبْتَه ، شهری در مراکش ، مقیم شد. از ابویعقوب محاسنی استماع حدیث نمود و از ابن عصفور هواری و ابن عُمَیره اجازه روایت گرفت (ابن فرحون ، ص۱۴۷؛ ابن مریم تلمسانی ، ص۵۶) و افراد زیادی ، مانند ابوعبداللّه بن عبدالملک ، از او نقل روایت کرده‌اند (ابن فرحون ، ص۱۴۷). وی در ۶۹۰ در سبته وفات یافت (ابن مریم تلمسانی، ص۵۶).
تلمسانی را فقیهی آگاه و مبرّز در احکام واجبات و مستحبات ، مسلط به شرایط عقود و قراردادها و توانا در سرودن شعر دانسته‌اند. زیرکی ، تواضع ، حافظه قوی ، ساده زیستی و حُسن خلق را نیز از صفات وی بر شمرده‌اند (ابن فرحون ، ص۱۴۷ ؛ ابن مریم تلمسانی ، ص۵۶).
معروف‌ترین اثر تلمسانی منظومه‌ای است فقهی با عنوان ارجوزةٌ فی الفرائض که آن را در بیست سالگی سروده و به التلمسانیه نیز معروف است (بغدادی ، هدیة العارفین ، ج۱، ستون ۱۳؛ ابن فرحون ، ص۱۴۷). ابن فرحون (ابن فرحون ، ص۱۴۷) آن را در نوع خود کتابی بی نظیر دانسته است . نسخه خطی این کتاب در کتابخانه الازهر موجود است ( مکتبة الازهریه ، ج۲، ص۷۲۱) و علی بن یحیی مغیلی در ۹۷۹ بر آن شرحی نگاشته است (بغدادی ، ایضاح المکنون، ج۲، ستون ۵۸۳).
دیگر آثـار او عبـارت‌اند از: اَللُّمَعْ فی الفقه که ابن جَلاّ ب شرح مفصّلی بر آن نوشته است (ابن فرحون ، ص۱۴۸)؛ نتیجة الخیر و مزیلة الضَیْرْ ، مقالةٌفی علم العروض ، و منظومات فی السّیر و امداح النبی که از جمله باب‌های آن «العَشَرات علی اوزان العرب » و «قصیدةٌ فی مولدالکریم » است (بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج۲، ستون۵۱۳، بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج۲، ستون۵۸۲؛ بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج۲، ستون۶۲۳؛ حفناوی ، قسم ۱، ص۱۴؛ ابن فرحون ، ص۱۴۸).
منابع :
(۱) ابن فرحون ، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب ، چاپ مأمون بن محیی الدین جنان ، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۶؛
(۲) ابن مریم تلمسانی ، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان ، چاپ محمد ابن ابی شنب ، الجزایر ۱۳۲۶/ ۱۹۰۸؛
(۳) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ؛
(۴) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ؛
(۵) محمد حفناوی ، تعریف الخلف برجال السلف ، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲؛
(۶) زرکلی ؛
(۷) مکتبة الازهریه ، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریه ، قاهره ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹؛
(۸) یاقوت حموی ؛
