• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالحسن حمید بن ربیع خزاز لخمی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالحسن حمید بن ربیع خزاز لخمی کوفی (م ۲۵۸ هـ)، از محدثان اهل‌سنت در قرن سوم هجری قمری بود. وی استاد احمد بن حنبل بود و بین آنها رابطه استاد و شاگردی و دوستی بوده است. دیدگاه‌های متضادی درباره حمید در گفتار اهل‌سنت وجود دارد.


ابوالحسن حمید بن ربیع بن حمید بن مالک خزاز لخمی کوفی، در کوفه می‌زیست و در این شهر به تدریس پرداخت، اما زمانی به بغداد رفت و از محدثانی همانند حفص بن غیاث نخعی، سفیان بن عیینه، هشیم بن بشیر و عبدالله بن ادریس اودی بهره گرفت.
[۱] ابن‌ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۲۲.    

ابوالحسن دارقطنی، محمد بن مخلد عطار، عبدالله بن محمد بن ناجیه و محمد بن محمد باغندی هم نزد او شاگردی کردند.

بین حمید بن ربیع و احمد بن حنبل رابطه استاد و شاگردی و دوستی بوده است و احمد از بغداد به کوفه رفته و از محضر او دانش می‌آموخت و سپس برای بهره‌گیری از درس تفسیر حسین مروزی به بغداد بازمی‌گشت. زمانی حمید در بغداد مهمان احمد حنبل می‌شود و سه شب با غذایی ایرانی (کرنبیه) پذیرایی می‌گردد. حمید با تعجب از احمد می‌پرسد: شما چقدر این غذا را دوست دارید؟ ابن‌حنبل پاسخ می‌دهد که چون شنیده‌اند زنان خراسانیِ کوفه این غذا را بسیار خوش طعم می‌پزند، برای خوشایند حمید مدام با این طعام پذیرایی می‌کنند.

گفتار اهل‌سنت در وثاقت حمید خزاز متضاد است. احمد بن حنبل، ابوحاتم رازی، ابوزرعه و دارقطنی، حمید را توثیق می‌کردند و در مقابل، یحیی بن معین شدیداً مخالف وی بود و او را یکی از چهار تن دروغگوی زمان خود می‌دانست
[۲] امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۲۲۸.    
که شراب می‌نوشید و اموال مردم را غصب می‌کرد، همچنین ادعا داشت که حمید کتاب یحیی بن آدم را از عبید بن یعیش دزدیده و به خود نسبت می‌دهد
[۳] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۵۹-۱۶۱.    
و ابوالعروق او را جلاد می‌نامید و می‌گفت که از دروغگو جز دروغگو زاده نخواهد شد.
[۴] ابن‌عدی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۸۹.    


حمید بن ربیع در سال ۲۵۸ هـ در سامرا
[۵] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۵۹-۱۶۱.    
و یا کوفه درگذشت.
[۶] عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۲، ص۳۶۴.    


کتاب البحث و التمییز اثر حمید بن ربیع است که احمد بن محمد بن عمر احمسی روایت کرده است.
[۷] طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۶۰.    
[۸] ابن‌شهرآشوب، محمدعلی، معالم العلماء، ص۷۸.    


گفتنی است دو تن دیگر، یکی ابوالحسن حمید بن ربیع سمرقندی
[۹] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۶۱.    
و دیگری حمید بن زنجویة بن قتیبه ازدی نسوی (م ۲۴۷ هـ) معاصر او هستند که نباید با وی اشتباه شوند.
[۱۰] ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۸، ص۱۹۷.    


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۱۱] قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمّد، شرح الاخبار، ج۲، ص۶۰۱.    
[۱۲] سید بن‌ طاووس، علی بن موسی، التحصین، ص۵۷۸.    
[۱۳] بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج۵، ص۷۹.    
[۱۴] بحرانی، سیدهاشم، مدینة المعاجز، ج۱، ص۸۵.
[۱۵] مناقب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۱، ص۲۴۷.
[۱۶] حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، ج۲، ص۵۹۲.    
[۱۷] ابویعلی موصلی، احمد بن علی، المسند، ج۶، ص۲۹۹.    


۱. ↑ ابن‌ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۲۲.    
۲. ↑ امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج۵، ص۲۲۸.    
۳. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۵۹-۱۶۱.    
۴. ↑ ابن‌عدی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۸۹.    
۵. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۵۹-۱۶۱.    
۶. ↑ عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۲، ص۳۶۴.    
۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۶۰.    
۸. ↑ ابن‌شهرآشوب، محمدعلی، معالم العلماء، ص۷۸.    
۹. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۱۶۱.    
۱۰. ↑ ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۸، ص۱۹۷.    
۱۱. ↑ قاضی نعمان مغربی، نعمان بن محمّد، شرح الاخبار، ج۲، ص۶۰۱.    
۱۲. ↑ سید بن‌ طاووس، علی بن موسی، التحصین، ص۵۷۸.    
۱۳. ↑ بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج۵، ص۷۹.    
۱۴. ↑ بحرانی، سیدهاشم، مدینة المعاجز، ج۱، ص۸۵.
۱۵. ↑ مناقب امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ج۱، ص۲۴۷.
۱۶. ↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، ج۲، ص۵۹۲.    
۱۷. ↑ ابویعلی موصلی، احمد بن علی، المسند، ج۶، ص۲۹۹.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۰۰، برگرفته از مقاله «ابوالحسن حمید بن ربیع».



جعبه ابزار