• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالحسن شهید بن حسین بلخی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابوالحسن شهید بن حسین جهودانکی بلخی شاعر و متکلم و حکیم قرن چهارم هجری (متوفی ۳۲۵ ه ق) او را با ابوبکر محمد بن زکریای رازی مناظراتی بوده و هر یک بر دیگری نقضی و ردی داشته است.



شهید در خط نیز استاد بود و اشعار عربی هم می‌سرود وی از بلخ بچغانیان نزد ابوعلی محتاج رفت و از جملهء ممدوحان او نصر بن احمد سامانی و ابوعبدالله محمد بن احمد جیهانی را ذکر کرده‌اند.
رودکی در رثای او قطعه‌ای سروده شهید مانند رودکی نزد شعرای بعد از خود مورد احترام بوده و او را در ردیف رودکی قرار داده‌اند.
[۱] معین، محمد، فرهنگ فارسی معین.
رادویانی در ترجمان البلاغه از او نقل میکند:
عذر با همت تو بتوان خواست پیش تو خامش و زبان کوتاه همت شیر از آن بلندتر است که دل آزار باشد از روباه
و همو بیت ذیل را در ترجمان البلاغه شاهد آورده است:
به تیر از چشم نابینا سپیدی نقطه بردارد// که نه دیده بیازارد نه نابینا خبر دارد
[۲] عوفی، محمد، لباب‌الالباب، ج۲، ص۶.
[۵] رادویانی، محمد بن عمر، ترجمان البلاغه، ص۱۰۷.
[۶] هدایت، رضا قلی بن محمد، مجمع الفصحاء، ج۱، ص۳۰۳.
[۷] اقبال، عباس، تاریخ مغول، ص۵۴۰.
[۸] غنی، قاسم، تاریخ عصرحافظ، ج۱، ص۵.
[۹] صفا، ذبیح‌الله، تاریخ علوم عقلی.
[۱۰] بهار، محمدتقی، سبک‌شناسی بهار، ج،۲ ص۲ ۲۰۴.
[۱۱] ریاضی، غلام‌رضا، دانشوران خراسان، ص۳۶۴.
[۱۲] شرح حال و اشعار رودکی.
[۱۳] اقبال، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۰۸.
[۱۴] رازی، محمد بن قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، ص۲۰۲.
[۱۵] رازی، محمد بن قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، ص۱۷۶.



رادویانی در ترجمان البلاغه قصیدهء ملمع ذیل را از او نقل می‌کند:
یری محنتی (؟) ثم یخفض البصرا فدته نفسی تراه قد سفرا
داند کز وی بمن همی چه رسد دیگرباره ز عشق بی خبرا
اما یری و جنتی معصره (؟) و سایلًا
کالجمان مبتدرا چو سد یاجوج بایدی دل من که باشدی غمزگانْش را سپرا
فضل حلمی و خاننی جلدی من یطیق القضاء و القدرا
وگر بدانستمی که دل بشود نکردمی بر ره بلا گذرا
شاعرانِ پس از وی به نیکی از او یاد کرده‌اند:
کاروان شهید رفت از پیش وآنِ ما رفته گیر و می‌
اندیش رودکی شاعرانت چو رودکی و شهید مطربانت
چو سرکش و سرکب منوچهری وآنگاه که شعر پارسی گویی
استاد شهید و میر بونصری منوچهری
از حکیمان خراسان کو شهیدو رودکی بوشکور بلخی
و بوالفتح بُستی هکذی منوچهری گرچه بد است
پیش از این در عرب و عجم روان شعر شهید و رودکی نظم لبید و بحتری خاقانی


علی‌اکبر، دهخدا، لغت نامه دهخدا.


۱. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین.
۲. عوفی، محمد، لباب‌الالباب، ج۲، ص۶.
۳. ابن ندیم، محمد ابن اسحاق، الفهرست، ج۱، ص۳۶۰.    
۴. ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ج۱، ص۴۱۶.    
۵. رادویانی، محمد بن عمر، ترجمان البلاغه، ص۱۰۷.
۶. هدایت، رضا قلی بن محمد، مجمع الفصحاء، ج۱، ص۳۰۳.
۷. اقبال، عباس، تاریخ مغول، ص۵۴۰.
۸. غنی، قاسم، تاریخ عصرحافظ، ج۱، ص۵.
۹. صفا، ذبیح‌الله، تاریخ علوم عقلی.
۱۰. بهار، محمدتقی، سبک‌شناسی بهار، ج،۲ ص۲ ۲۰۴.
۱۱. ریاضی، غلام‌رضا، دانشوران خراسان، ص۳۶۴.
۱۲. شرح حال و اشعار رودکی.
۱۳. اقبال، عباس، خاندان نوبختی، ص۱۰۸.
۱۴. رازی، محمد بن قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، ص۲۰۲.
۱۵. رازی، محمد بن قیس، المعجم فی معاییر اشعار العجم، ص۱۷۶.



سایت علما و عرفا، برگرفته از مقاله «حکیم شهید بلخی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۱/۲۹.    



جعبه ابزار