ابوالصلت هروی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَبوالصَّلْتِ هَرَوی، عبدالسلام بن صالح بن سليمان بن ايوب بن ميسره (د شوال ۲۳۶/ آوريل ۸۵۱)، محدث خراسانی بود. وی از موالی عبدالرحمن بن سَمُره قرشی بود (خطيب، ج۱۱، ص۲۶)، تاريخ ولادت وی روشن نيست، ليكن از آن رو كه به گفته خودش از روزگار كودكی ۳۰ سال در محضر سفيان بن عيينه (د ۱۹۶ ق) بوده است (ذهبی، سير، ج۱۱، ص۴۴۸)،می‌توان تولد او را در حدود ۱۶۰ ق/۷۷۷ م تخمين زد.
ابوالصلت به روايتی در مدينه زاده شد (طوسی، اختيار، ص۶۱۵ـ ۶۱۶)، و در نيشابور اقامت گزيد (ذهبی، تذهيب، ج۲، ص۴۵۷) در طلب علم به نقاط مختلف چون عراق، حجاز و يمن سفر كرد و از كسانی چون حماد بن زيد، شُريك، عطاء بن مسلم،معتز بن سليمان، عبدالرزاق صنعانی، مالك بن انس، فُضيل بن عياض،عبدالله بن مبارك و هُشيم استماع نمود (ابن‌ابی حاتم، ج۳، ص۴۸؛ ابن‌عدی، ج۵، ص۱۹۶۸؛ خطيب، ج۱۱، ص۲۶؛ ابن‌حجر، ج۶، ص۳۱۹).
ابوالصلت چندی در بغداد به روايت حديث پرداخت (خطيب، ج۱۱، ص۲۶؛ ذهبی، سير، ج۱۱، ص۴۴۸) و در روزگار مأمون به عزم غزا به مرو آمد و چون به مجلس خليفه وارد شد و مأمون كلام او را شنيد، بدو علاقمند گشت و او را از خواص خويش ساخت ابوالصلت در رد مرجئه، جهميه، زنادقه و قدريه می‌كوشيد و بارها با بشر مريسی در حضور مأمون مناظره كرد (خطيب، ج۱۱، ص۴۷).
از زندگانی وی اطلاع بيشتری نداريم، جز آنكه چندی محضر امام رضا (ع) را درك كرده و از آن حضرت روايت نموده است (طوسی، رجال، ص۳۸۰؛ طوسی، رجال، ص۳۹۶). چنانكه گفته شده در نيشابور در خدمت آن امام حاضر بوده و در سرخس نيز به ديدار وی رسيده است (ابن‌بابويه، ج۲، ص۱۸۳ـ ۱۸۴؛ ابن‌حجر، ج۶، ص۳۱۹).
به رغم اينكه شيخ طوسی او را ازعامه شمرده (طوسی، رجال، ص۳۹۶؛ خطيب، ج۱۱، ص۴۷ـ۴۸)، گروهی از محدثان اهل سنت، تنها بر تشيع او خرده گرفته‌اند ( عقيلی، ج۳، ص۷۰؛ ذهبی، ميزان، ج۲، ص۶۱۶؛ طوسی، اختيار، ص۶۱۵ـ ۶۱۶) به هر روی برخی از رجال شناسان همچون يحيي بن معين، عجلی، ابن‌شاهين و نيز نجاشی از اماميه وی را توفيق كرده‌اند (عجلی، ص۳۰۳؛ ابن‌شاهين، ص۲۲۷؛ نجاشی، ج۲، ص۶۰ـ۶۱؛ خطيب، ج۱۱، ص۵۰)، حال آنكه بعضی ديگر همچون جوزجانی،نسائی، ابوحاتم رازی، عقيلی، ابن‌حبان، ابن‌عدی، دار قطنی او را تضعيف نموده‌اند (جوزجانی، ص۲۰۵ـ۲۰۶؛ عقيلی، ج۳، ص۷۰؛ابن‌ابی حاتم، ج۳، ص۴۸؛ ابن‌جبان، ج۲، ص۱۵۱؛ ابن‌عدی، ج۵، ص۱۹۶۸؛ خطیب، ج۱۱، ص۵۱).
از ميان روايت كنندگان از ابوصلت فرزندش محمد، احمد بن يحيی بلاذری، عبدالله بن احمد ابی خيثمه، ابوبكر ابن ابی‌الدنيا، يعقوب ابن سفيان بسوی، سهل بن زنجله، احمد بن منصور رمادی و عباس بن محمد دوری را می‌توان ياد كرد (بسوی، ج۳، ص۷۷؛ بلاذری، ص۱۹؛ خطيب، ج۱۱، ص۴۶؛ ذهبی، سير، ج۱۱، ص۴۴۶ـ ۴۴۷؛ ابن‌حجر، ج۶،ص۳۱۹ـ ۳۲۰). ابوالصلت كتابی در باب وفات امام رضا (ع) تأليف كرده كه نجاشی از آن نام برده (نجاشی، ج۲، ص۶۱) و ابن‌بابويه از آن در عيون اخبار الرضا (ابن‌بابويه، ج۲، ص۲۴۲ـ ۲۴۵) استفاده كرده است. هم اكنون آرامگاهی منسوب به وی با نام خواجه اباصلت در سمت شرقی بيرون شهر مشهد وجود دارد. در قم و سمنان نيز مزارهايی منسوب به وی وجود داشته است (اعتماد السلطنه، ج۲، ص۳۸۵ـ ۳۸۶).
فهرست منابع:
(۱) ابن‌ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعديل، حيدرآباد دكن، ۱۳۷۲ق/ ۱۹۵۲ م؛
(۲) ابن‌بابويه، محمد بن علی، عيون الاخبار الرضا، به كوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علميه؛
(۳) ابن‌حبان، محمد، كتاب المجرحين، به كوشش محمود ابراهيم زايد، بيروت، دارالمعرفه؛
(۴) ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذيب التهذيب، حيدرآباد دكن، ۱۳۲۶ ق؛
(۵) ابن‌شاهين، عمر بن احمد، تاريخ اسماء الثقات، به كوشش عبدالمعطی امين قلعجی، بيروت، ۱۴۰۶ ق؛
(۶) ابن‌عدی، عبدالله، الكامل فی ضعفاء الرجال، بيروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م؛
(۷) اعتماد السلطنه، محمد حسن، مطلع الشمس، تهران، ۱۳۰۰ق؛
(۸) بسوی، يعقوب بن سفيان، المعرفة و التاريخ، به كوشش اكرم ضياء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶ م؛
(۹) بلاذری، احمد بن يحيی، انساب الاشراف، به كوشش محمد باقر محمودی، بيروت، ۱۳۹۷ق/ ۱۹۷۷ م؛
(۱۰) جوزجانی، ابراهيم بن يعقوب، احوال الرجال، به كوشش صبحی بدری سامرائی، بيروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م؛
(۱۱) خطيب بغدادی، احمد بن علی، تاريخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق؛
(۱۲) ذهبی، محمد بن احمد، تذهيب التهذيب، نسخه عكسی موجود در كتابخانه مركز؛
(۱۳) ذهبی، محمد بن احمد، سيراعلام النبلاء، به كوشش صالح سمر، بيروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م؛
(۱۴) ذهبی، محمد بن احمد، ميزان الاعتدال، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳ م؛
(۱۵) طوسی، محمد بن حسن، اختيار معرفة الرجال، به كوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش؛
(۱۶) طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۱ م؛
(۱۷) عجلی، احمد بن عبدالله، تاريخ الثقات، به كوشش عبدالمعطی قلعجی، بيروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴ م؛
(۱۸) عقيلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الكبير، به كوشش عبدالمعطی امين قلعجی، بيروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ م؛
(۱۹) نجاشی، احمد بن علی، رجال، به كوشش محمد جواد نائينی، بيروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸ م؛
