ابوالعباس مسروق(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالعباس مسروق جلد: ۵شماره مقاله:۲۳۲۱
اَبوالْعَبّاسِ مَسْروق، احمد بن محمد بن مسروق، عارف محدث و زاهد بزرگ خراسان در سده ۳ ق. وی اهل طوس بود كه در بغداد می زیست (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳؛ خلیفه نیشابوری احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاكم نیشابوری، ج۱، ص۱۵۶؛ قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵). او را از اولیا و اوتاد شمرده اند (هجویری غزنوی علی بن عثمان، كشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵؛ عطار نیشابوری فریدالدین، تذكرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴؛ ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰). جنید نیز او را از اولیا می دانست (ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴؛ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۲)، گرچه به نظر می رسد كه او خود جنید را قطب می شمرد (هجویری غزنوی علی بن عثمان، كشف المحجوب، ج۱، ص۱۸۵؛ عطار نیشابوری فریدالدین، تذكرة الاولیاء، ج۱، ص۵۵۴).
ابوالعباس مسروق محدث نیز بود. وی از علی بن جعد و خلف بن هشام و احمد بن حنبل روایت كرده است و ابوبكر شافعی، جعفر خلدی و دیگران هم از وی نقل حدیث كرده اند (خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰؛ ذهبی محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۹۴؛ ابن عماد عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۲۷؛ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۸ ـ ۹۹). از استادان و مصاحبان وی محمد بن منصور طوسی، حارث محاسبی، سَری سقطی و محمد بن حسین بُرجُلانی را ذكر كرده اند (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳؛ ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۱۰، ص۲۱۴؛ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲) و از شاگردان وی هم می توان از ابوعلی رودباری نام برد (انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص ۳۷۴). وی با سهل بن عبدالله (باخرزی، ۳۳۰) و سَمنون ملاقات داشته (مروزی منصور بن اردشیر. مناقب الصوفیة، ج۱، ص۹۴) و چند روزی نیز در ری میهمان ابوموسی دولابی بوده است (خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰؛ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۶، ص۹۹).
ابوالعباس مسروق در ۲۹۹ ق/۹۱۲ م یا ۲۹۸ ق در بغداد وفات یافت (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۳؛ قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۲۵؛ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۲). وی در هنگام مرگ حدود ۸۴ سال داشت ودر گورستان باب حرب دفن شد (ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، ج۴، ص۱۲۹؛ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۰۰).
از وی كتابی با عنوان جزء القناعة در حدیث یاد كرده اند (ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۹۲؛ ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۱۵۰؛ بغدادی، ایضاح، ج۱، ص۳۶۱؛ بغدادی، هدیه، ج۱، ص۵۵). دو بیت شعر عربی هم در بعضی مآخذ بدو نسبت داده اند (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۲۳۷؛ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۰۳؛ محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، ج۱، ص۲۴۱). از ابوالعباس مسروق برخی اقوال در باب زهد و توكل و انس در طبقات و تذكره ها نقل شده است.
--------------------------------------------------
(۱) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوة، به كوشش محمود فاخوری و محمد رواس قلعه جی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م؛
(۲) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباددكن، ۱۳۵۷ ق؛
(۳) ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۱م؛
(۴) ابن عماد عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۰ق؛
(۵) ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م؛
(۶) انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، به كوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش؛
(۷) باخرزی یحیی، اوراد الاحباب، به كوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۵۸ش؛
(۸) بغدادی، ایضاح؛
(۹) بغدادی، هدیه؛
(۱۰) خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق؛
(۱۱) خلیفه نیشابوری احمد بن محمد، تلخیص تاریخ نیشابور حاكم نیشابوری، به كوشش بهمن كریمی، تهران، ۱۳۳۹ش؛
(۱۲) ذهبی محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به كوشش شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م؛
(۱۳) ذهبی محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به كوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۳م؛
(۱۴) سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیة، به كوشش پدرسن، لیدن، ۱۹۶۰م؛
(۱۵) عطار نیشابوری فریدالدین، تذكرة الاولیاء، به كوشش محمد استعلامی، تهران، ۱۳۶۶ش؛
(۱۶) قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م؛
(۱۷) محمود بن عثمان، فردوس المرشدیة، به كوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۳۳ش؛
(۱۸) مروزی منصور بن اردشیر. مناقب الصوفیة، به كوشش نجیب مایل هروی، تهران. ۱۳۶۳ش؛
(۱۹) هجویری غزنوی علی بن عثمان، كشف المحجوب، به كوشش ژوكوفسكی، تهران، ۱۳۵۸ش؛
