ابوالفضائل ابن‌مسعود(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابن مسعود، أبوالفضائل جلد: ۴ شماره مقاله:۱۷۶۶
اِبْن مَسعود، ابوالفضائل حسام الدين احمد بن على، مصنف كتاب مراح الارواح در علم صرف. از زندگى وی اطلاعى در دست نیست. سیوطى (سیوطى، ج۱، ص۳۴۷) نیز صریحاً به این امر اشاره كرده است. ولى به قرینه شروحى كه بر كتاب وی نوشته اند، مى توان حدس زد كه او در سده ۷ق مى زیسته و نظر مدرس (مدرس، ج۸، ص۲۰۵) كه او را از علمای قرن ۸ یا اوایل قرن ۹ق دانسته اند، نادرست است. ابن مسعود شهرت خود را مدیون تنها اثر موجودش كتاب مراح الارواح است كه مورد توجه و اقبال بوده و به صورت كتاب درسى درآمده است. طاش كوپری زاده كه خود مختصر كتاب مراح را به عنوان یك متن آموزشى فراگرفته (طاش كوپری زاده، الشقائق، ج۱، ص۵۵۳) آن را برای آغاز كار مبتدیان در علم صرف، مفید وصف كرده است (طاش كوپری زاده، مفتاح، ج۱، ص۱۲۰). این اثر بارها در ایران، تركیه و لبنان به صورت مستقل یا همراه برخى شروح آن به چاپ رسیده است. برای نمونه مى توان به چاپ استانبول در ۱۴۰۴ق /۱۹۸۴م اشاره كرد. از دیگر چاپ های كتاب مى توان از چاپ بولاق (۱۲۴۴، ۱۲۸۲ق )، هند (۱۲۶۷ق ) و تهران (۱۲۷۴، ۱۲۸۰ق ) نام برد.
مشهورترین شروحى كه بر این اثر نگاشته شده، عبارت است از: ۱. مَلاح الاَرواح، از بدرالدین عینى؛ ۲. فتح الفتاح فى شرح المراح، از تاج الدین عبدالوهاب بن ابراهیم شافعى (د ۶۵۵ق )؛ ۳. شرح شمس الدین احمد مشهور به «دیكقوز»؛ ۴. الافتتاح، از حسن پاشا (حاجى خلیفه، ج۲، ص۱۶۵۱؛ طاش كوپری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۳۲؛ طاش كوپری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۲۱۱؛ طاش كوپری زاده، الشقائق النعمانیة، ج۱، ص۲۱۳).
-----------------------------------------------------
(۱) حاجى خلیفه، كشف؛
(۲) زركلى، اعلام؛
(۳) سیوطى، بغیةالوعاة، به كوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق /۱۹۶۴م؛
(۴) طاش كوپری زاده احمد، الشقائق النعمانیة، به كوشش احمد صبحى فرات، استانبول، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م؛
(۵) طاش كوپری زاده احمد، مفتاح السعادة، حیدرآباد دكن، ۱۳۲۸ق؛
(۶) مدرس محمد على، ریحانة الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش.
