• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالکرم شهرروزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اَبوالکَرَم شَهرزوری، مقری و محدث شهرزوری ساکن بغداد بودند.


اَبوالکَرَم شَهرزوری، مبارک بن حسن بن احمد (۱۷ ربیع الثانی ۴۶۲-۲۲ ذیحجه ۵۵۰ق/۲ فوریه ۱۰۷۰-۱۶ ژانویه ۱۱۶۵م)، مقری و محدث شهرزوری ساکن بغداد.

وی در بغداد به فراگیری قرائت و حدیث پرداخت و از استادانی چون ابن سوار ، عبدالسید بن عتاب ، رزق‌الله بن عبدالوهاب تمیمی ، ثابت بن بندار و ابوسعید احمد اکفان ی قرائت آموخت.

سفری نیز به دمشق نمود و در آن‌جا نزد گروهی از مشایخ قرائت، همچون علی بن فرح دینوری ، ابوالخطاب علی بن جراح و حسین بن علی رهاوی دانش آموخت.
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۲] ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


ابوالکرم که قرائات دهگانه را از طرق بسیار در روایت خود داشت، پس از درگذشت سبط خیاط به عنوان برجسته‌ترین شیخ قرائت در عراق شناخته شد.
[۳] ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.


در زمره شاگردانی که نزد وی به فراگیری قرائت پرداختند، عمر بن بکرون ، محمد بن محمد بن کیال حلی ، یحیی بن حسین اوانی ، علی بن احمد دباس و عبدالعزیز بن ناقد را می‌توان برشمرد.
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۵] ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸-۳۹، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


ابوالکرم در زمینه حدیث هم از سعه روایت برخوردار بود
[۶] ابن ایبک، احمد، المستفاد من تاریخ بغداد ج۱، ص۲۲۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
و از کسانی چون ابوالفضل ابن خیرون ، طٍراد زینبی و اسماعیل بن مسعده اسماعیلی استماع حدیث کرد و از افرادی مثل ابن نقور ، ابن هزار مرد صریفینی ، عبدالصمد بن مأمون و ابوالحسین ابن مهتدی اجازه روایت گرفت
[۷] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
[۸] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۲۸۹، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
درباره استماع او از ابومحمد سراج.
[۹] یاقوت، بلدان، ج۳، ص۳۴۲.


در شمار آنانی که از او حدیث آموخته و استماع کرده‌اند، ابوسعد سمعانی ، ابوالمظفر خزاعی ، ابوالمعالی هیتی و خطیب طوسی را می‌توان نام برد
[۱۰] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
[۱۱] ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۴۱، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
[۱۲] ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۱۰۲، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
[۱۳] ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۱۸۱، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
برای دیگر شاگردان وی
[۱۴] ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۸۸۳ به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
[۱۵] ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۳۳۱، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
[۱۶] ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۳۳۴، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
[۱۷] ابن صابونی، محمد بن علی، تکمله اکمال الاکمال، ج۱، ص۳۲۴، به کوشش مصطفی جواد، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
[۱۸] ابن صابونی، محمد بن علی، تکمله اکمال الاکمال، ج۱، ص۳۴۷، به کوشش مصطفی جواد، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
[۱۹] ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲۰، ص۲۹۰، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.


در شایان ذکر است که نام ابوالکرم گاه به عنوان حلقه‌ای در سلسله روایی آثار پیشینیان، چون ابن ابی‌الدنیا و مفضل جندی و ابوسحاق شیرازی به چشم می‌خورد.
[۲۰] وادی آشی، محمد بن جابر، برنامج، ج۱، ص۲۳۰، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، ۱۹۸۲م.
[۲۱] برزالی، قاسم بن محمد، مشیخه قاضی القضاه ابن جماعه، ج۲، ص۵۵۱، به کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۲۲] ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


ابوالکرم در بغداد درگذشت و پس از آن‌که ابوالحسن ابن خل فقیه ۲ بار بر پیکر وی نماز گزارد، او را در باب حرب نزدیک مقبره خطیب بغدادی دفن کردند.
[۲۳] یاقوت، ادبا، ج۱۷، ص۵۲.
[۲۴] ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۴۰، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


ابوالکرم کتابی با عنوان المصباح الزاهر فی القراءات العشر البواهر، به رشته تحریر آورده است که ابن حزری در کتاب خود النشر آن را یکی از منابع اساسی خود قرار داده و در جای‌جای کتاب با ذکر نام مؤلف یا نام کتاب از آن سود جسته است
[۲۵] ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۱، ۹۰-۹۱، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


نسخه‌های خطی متعددی از این کتاب در کتابخانه‌های بودلیان در بریتانیا، آصفیه هند، کوپریلی، نور عثمانیه، خراجی اوغلی و لاله‌لی در ترکیه یافت می‌شود.
[۲۶] الفهرس الشامل، علوم قرآنی (قرائات)، ج۱، ص۱۱۰-۱۱، عمان، ۱۹۸۷م.


حاجی خلیفه
[۲۷] حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۸۲۲.
و به تبع او برخی دیگر علاوه بر این اثر، کتابی با نام الذخائر به ابوالکرم منتسب کرده‌اند که ظاهراً ناشی از خلط وی با عالم معاصرش مجلی بن جمیع مخزومی است که اثری با عنوان الذخائر داشته است.
[۲۸] ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲۰، ص۲۹۱، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
ضمناً در فهرست کتابخانه نور عثمانیه، نسخه خطی اثری از ابوالکرم با عنوان المفردات فی القراءات السبع معرفی شده که انتساب آن به وی جای تأمل دارد.
[۲۹] الفهرس الشامل، علوم قرآنی (قرائات)، ج۱، ص۱۱۱، عمان، ۱۹۸۷م.


(۱) ابن جزری، محمد، غایه النهایه، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۲) ابن جزری، محمد، النشرفی القراءات العشر، به کوشش علی محمد ضیاع، قاهره، کتابخانه مصطفی محمد.
(۳) ابن ایبک، احمد، المستفاد من تاریخ بغداد حیدرآباد دکن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۴) ابن صابونی، محمد بن علی، تکمله اکمال الاکمال، به کوشش مصطفی جواد، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۵) ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
(۶) ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
(۷) برزالی، قاسم بن محمد، مشیخه قاضی القضاه ابن جماعه، به کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۸) حاجی خلیفه، کشف الظنون.
(۹) ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۰) ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
(۱۱) سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
(۱۲) الفهرس الشامل، علوم قرآنی (قرائات)، عمان، ۱۹۸۷م.
(۱۳) وادی آشی، محمد بن جابر، برنامج، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، ۱۹۸۲م.
(۱۴) یاقوت، ادبا.
(۱۵) یاقوت، بلدان.
(۱۶) GAL، S pretai، درجه، مرگ wissensnhaft DER koranlesung، اسلامی، لایپزیک، ۱۹۳۴، جلد VI.

۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۲. ↑ ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۵. ↑ ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸-۳۹، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۶. ↑ ابن ایبک، احمد، المستفاد من تاریخ بغداد ج۱، ص۲۲۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
۷. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲۰، ص۲۸۹، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۹. ↑ یاقوت، بلدان، ج۳، ص۳۴۲.
۱۰. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۸، ص۱۸۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
۱۱. ↑ ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۴۱، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
۱۲. ↑ ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۱۰۲، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
۱۳. ↑ ابن مستوفی، مبارک بن احمد، تاریخ اربل، ج۱، ص۱۸۱، به کوشش سامی‌ صقار، بغداد، ۱۹۸۰م.
۱۴. ↑ ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۸۸۳ به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
۱۵. ↑ ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۳۳۱، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
۱۶. ↑ ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، تلخیص مجمع الآداب، ج۴، ص۳۳۴، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۲م.
۱۷. ↑ ابن صابونی، محمد بن علی، تکمله اکمال الاکمال، ج۱، ص۳۲۴، به کوشش مصطفی جواد، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۱۸. ↑ ابن صابونی، محمد بن علی، تکمله اکمال الاکمال، ج۱، ص۳۴۷، به کوشش مصطفی جواد، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۱۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲۰، ص۲۹۰، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۲۰. ↑ وادی آشی، محمد بن جابر، برنامج، ج۱، ص۲۳۰، به کوشش محمد محفوظ، بیروت، ۱۹۸۲م.
۲۱. ↑ برزالی، قاسم بن محمد، مشیخه قاضی القضاه ابن جماعه، ج۲، ص۵۵۱، به کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۲۲. ↑ ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۳۸، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۲۳. ↑ یاقوت، ادبا، ج۱۷، ص۵۲.
۲۴. ↑ ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۲، ص۴۰، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۲۵. ↑ ابن جزری، محمد، غایه النهایه، ج۱، ۹۰-۹۱، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۲۶. ↑ الفهرس الشامل، علوم قرآنی (قرائات)، ج۱، ص۱۱۰-۱۱، عمان، ۱۹۸۷م.
۲۷. ↑ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۸۲۲.
۲۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، معرفه القراء الکبار، ج۲۰، ص۲۹۱، به کوشش محمد سید جادالحق، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
۲۹. ↑ الفهرس الشامل، علوم قرآنی (قرائات)، ج۱، ص۱۱۱، عمان، ۱۹۸۷م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالکرم شهرروزی»،ج۶، ص۲۵۱۲.    
zwnj;اند، ابوسعد سمعانی ، ابوالمظفر خزاعی ، ابوالمعالی هیتی و خطیب طوسی را می



جعبه ابزار