ابوشجاع محمد بن حسین همدانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوشجاع محمد بن حسین همدانی (م
۵۰۹ هـ.ق) درباره زندگی او اطلاعی در دست نیست.
او نویسنده کتابی با عنوان
تاریخ همدان است.
به‌گفته حاجی خلیفه، اثر او ذیلی بر تاریخ همدان ابوشجاع شیرویه همدانی بوده است؛ هرچند برخی پژوهش‌گران احتمال داده‌اند این کتاب ذیلی بر اثر صالح بن احمد کوملاذانی باشد.
با توجه به گزارش بیش‌تر تراجم‌نویسان درباره وفات شیرویه در ۵۰۹ (هجری قمری)، نظر حاجی خلیفه محتمل‌تر دانسته شده، هرچند در تاریخ مرگ محمد بن حسین نیز احتمال اشتباه وجود دارد.
وی در سال ۵۰۹ (هجری قمری) درگذشت.
ابوشجاع محمد بن حسین همدانی از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاعات چندانی در دست نیست.
ابوشجاع اثری به نام
تاریخ همدان داشته است.
به گمان حاجی خلیفه این اثر، ذیلی بر تاریخ همدان ابوشجاع شیرویه بن شهردار بن شیرویه دیلمی همدانی (
۴۴۵ ـ ۵۰۹ هـ.ق)
بوده است؛ چنان‌که محمد بن عبدالملک همدانی (م
۵۲۱ هـ.ق)
نیز ذیلی بر این ذیل نوشته است.
برخی از محققان معاصر احتمال داده‌اند تاریخ همدان محمد بن حسین همدانی ذیلی بر تاریخ همدان صالح بن احمد بن محمد کومَلاذانی (
۳۰۳ ـ
۳۸۴ هـ.ق) باشد نه تاریخ همدانِ شیرویه بن شهردار که در سال
۵۵۸ (هجری قمری) وفات کرده است و بعید به نظر می‌رسد شیرویه در سنین جوانی چنین کتابی نوشته باشد که فردی مانند ابوشجاع، وزیر دانشمند دیلمی ذیلی بر آن بنویسد.
ولی چنان‌که گذشت و بسیاری از تراجم‌نویسان نیز اشاره کرده‌اند، وفات شیرویه، صاحب کتاب فردوس الاخبار و تاریخ همدان در سال ۵۰۹ (هجری قمری) به وقوع پیوسته است؛
بنابراین گفته حاجی خلیفه مبنی بر این‌که تاریخ همدان محمد بن حسین ممکن است ذیلی بر کتاب او باشد، بعید به نظر نمی‌رسد.
البته به نظر می‌رسد در ثبت تاریخ مرگ محمد بن حسین اشتباهی رخ داده است که اگر وفات او را مدتی پس از مرگ شیرویه بدانیم، آن‌گاه کتاب او نیز می‌تواند ذیل تاریخ شیرویه باشد.
محمد در سال ۵۰۹ (هجری قمری) درگذشته است.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «ابوشجاع محمد بن حسین همدانی»، ج۴، ص۴۰۴.
