• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوطفیل(خام)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اَبوطُفِيْل، عامر بن واثل‌ـة بن عبدالله بن عمير (يا عمرو) بن جابر ابن حميس (جخش) بن جُدَي (جُرَي) بن سعد بن ليث كناني (۳ـ پس از ۱۰۰ق/ ۶۲۴ ـ ۷۱۸ م)، صحابي پيامبر، شاعر و از ياران برجستة امامان شيعه، او در سال جنگ احد زاده شد و ۸ سال آخر زندگاني پيامبر (ص) را درك كرد (بخاري، ج۳(۲)، ص۴۴۶؛ ابن تغري بردي، ج۱، ص۲۴۳؛ ابن قتيبه، ص۳۴۱؛ ابن حبان، ج۳، ص۲۹۱؛ ابوالسحاق شيرازي، ص۵۳؛ ابن حجر، ج۳، ص۸۲). ابوطفيل در زمان حذيقة بن يمان به كوفه و سپس به مداين رفت. وي مدتها در مصاحبت علي بن ابي طالب (ع) مي زيست و از ياران بسيار صالح و وفادار او و از كساني بود كه از آن حضرت كسب علم مي كردند. در تمام جنگهاي اميرالمؤمنين علي (ع) شركت داشت (يعقوبي، ج۲، ص۲۱۳ ـ ۲۱۴؛ ابن قتيبه،‌ ص۳۴۱؛ ابن عبدالبر، ج۴،ص۱۶۹۶؛ خطيب، ج۱، ص۱۹۸). بعد از شهادت علي (ع) به مكه بازگشت و تا آخر عمر همانجا مقيم شد (خطيب، ج۱، ص۱۹۸؛ابن عبدالبر، ج۴،ص۱۶۹۶).
ابوطفيل احاديث معدودي از رسول اكرم (ص) (ابن عدي، ج۵، ص۱۷۴۱؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۷۹۹) و احاديث فراواني از اصحاب بزرگ پيامبر مانند خديجه، معاذبن جبل و ابن مسعود (ابن حجر، ج۳، ص۸۲) و نيز امام علي و امام حسن مجتبي و امام سجاد (ع) روايت كرده است. همچنين به موجب خبري كه در اصول كافي آمده، از حضرت باقر (ع) و نيز به استناد خبري كه در علل الشرايع قيد شده، از حضرت صادق (ع) حديث نقل كرده است كه بديهي است روايات او از امام جعفر صادق (ع) پيش از امامت او و در دوران امامت امام باقر (ع) بوده است (كاظمي، ج۲، ص۴).
در ۶۵ق/۶۸۵ م ابن زبير از محمد بن حنفيه بيعت خواست، چون او از بيعت خودداري كرد، ابن زبير او را به همراه عده اي از يارانش، از آن جمله ابوطفيل، در شعب بني هاشم به زندان انداخت. ابوطفيل تا قيامت مختار بن ابي عبيد ثقفي در زندان بود (خليفه، ج۱، ص۳۳۰). پس از آن در قيام مختار به خوانخواهي حسين بن علي (ع) شركت كرد و پرچمدار سپاه او بود (ابن قتيبه ص۳۴۱؛ ابن كثير، ج۹، ص۱۹۹). او را به سبب شركت در قيام مختار ثقفي،‌ كيساني دانسته اند (طوسي، ص۹۵)،‌ اما شركت او در اين قيام دليلي بر كيساني بودن او نمي تواند باشد (قاضي، ص۳۰۹ ـ ۳۱۱).
ابوطفيل چنانكه خود در مجلس معاويه گفته، در واقعة قتل عثمان حاضر بوده، ولي در آن شركت نداشته است (بلاذري، ج۴، ص۹۲) و هم نزد او، بر دوستي خلل ناپذير خود نسبت به علي(ع) تأكيد كرده است (ابوالفرج، ج۱۳، ص۱۶۷). او و فرزندش طفيل، در قيامي كه عبدالرحمن ابن اشعت بر ضد حجاج آغاز كرده بود، شركت داشتند و در جنگي كه در محرم ۸۲ ميان آن دو درگرفت، پسرش طفيل كشته شد و ابوطفيل در رثاي او شعري سرود (ابن اثير، ج۴، ص۴۶ـ ۴۶۲؛ ابن اثير، ج۴، ص۴۶۷ـ ۴۶۸).
ابوطفيل مردي سخنور و فصيح بود. نمونه اي از سخنان او را كه در مجلس معاويه بيان اشته، آورده اند (ابن قتيبه، ص۳۴۱؛ تستري، ج۵، ص۲۰۱ـ ۲۰۲). شعر او مانند اشعار عهد جاهلي منسجم و حماسي و غالباً در مفاخره و رثاست و نمونه هايي از آن به طور پراكنده در منابع ادبي آنده است (مرزباني، ص۲۵ـ ۲۷؛ ابوالفرج، ج۱۳، ص۱۶۷ـ ۱۶۹؛ امين، ج۷، ص۴۰۸). ظاهراً ديوان او را كه كوچك است يك محقق آلماني همراه با ديوان طرماح به طبع رسانيده و آنگاه كرنكو هر دو را به انگليسي ترجمه كرده است (آقا بزرگ، ج۹(۱)، ص۴۳). عبدالعزيزبن يحيي جلودي (د۳۰۲ق/۹۱۴م) كتابي به نام اخبار ابي الطفيل، دربارة سرگذشت او تأليف كرده (آقابزرگ، ج۱، ص۳۱۷) كه طيب عشاش تونسي اين اثر و اشعار او را در ۳۷ صفحه در حوليات جامع‌ـة التونسيه در ۱۹۷۳ ن به چاپ رسانيده است (زركلي، ج۳، ص۲۵۶).
منابع:
(۱)آقابزرگ، الذريعة؛
(۲) ابن اثير، الكامل؛
(۳) ابن تعزي بردي، النجوم؛
(۴) ابن حبان، محمد، كتاب الثقات، حيدرآباد دكن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷ م؛
(۵) ابن حجر عسقلاني، احمد بن علي، تهذيب التهذيب، حيدرآباد دكن، ۱۳۲۶ ق؛
(۶) ابن عبدالبر، يوسف بن عبدالله، الاستيعاب في معرف‌ـة الاصحاب، به كوشش علي محمد بجاوي، قاهره، ۱۳۸۰ ق/۱۹۶۰ م؛
(۷) ابن عدي جرجاني، عبدالله، الكامل في ضعفاء الرجل، بيروت، ۱۴۰۵ ق/۱۹۸۵م؛
(۸) ابن قتيبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، ۱۹۶۰ م؛
(۹) ابن كثير، البداية؛
(۱۰) ابواسحاق شيرازي، طبقات الفقها، به كوشش احسان عباس، بيرون، ۱۴۰۰ ق/۱۹۷۹م؛
(۱۱) ابوالفرج اصفهاني، الاغاني، بولاق، ۱۲۸۵ ق؛
(۱۲) امين، محسن، اعيان الشيعة، به كوشش حسن امين، بيروت، ۱۴۰۳ ق/۱۹۸۳ م؛
(۱۳) بخاري، محمد بن اسماعيل، التاريخ الكبير، حيدرآباد دكن، ۱۳۹۰ ق/۱۹۷۰ م؛
(۱۴) بلاذري، احمد بن يحيي، انساب الاشراف، به كوشش احسان عباس، بيروت، ۱۴۰۰ ق/۱۹۷۹ م؛
(۱۵) تستري، محمد تقي، قاموس الرجال، تهران، ۱۳۸۲ ق/ ۱۹۶۲ م؛
(۱۶) خطيب بغدادي، احمد بن علي، تاريخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ ق؛
(۱۷) خليف‌ـة بن خياط، تاريخ، به كوشش سهيل زكار، دمشق، ۱۹۶۷ م؛
(۱۸) زركلي، اعلام؛
(۱۹) طوسي، محمد بن حسن، اختيار معرف‌ـة الرجل، به كوشش حسن مصطفوي، مشهد، ۱۳۴۸ ش؛
(۲۰) قاضي، وداد، الكيسانيّة في التاريخ و الأدب، بيروت، ۱۹۷۴ م؛
(۲۱) كاظمي، عبدالنبي، تكملة الرجال، به كوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، مطبعة الآداب.
(۲۲)مرزباني، محمد بن عمران، اخبار شعراء الشيعة،‌ تلخيص محسن امين، به كوشش محمد هادي اميني، نجف، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸ م؛
(۲۳) يعقوبي، احمد بن اسحاق، تاريخ، بيروت، دار صادر؛



جعبه ابزار