ابوعبدالله رودباری(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالله رودباری جلد: ۵شماره مقاله:۲۳۳۱
اَبو عَبْدُ اللهِ رودْباری، احمد بن عطاء بن احمد (د ۳۶۹ق/ ۹۷۹ م)، از عرفا. او خواهرزاده عارف نامی ابوعلی رودباری است (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۷؛ قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵). نسبت وی به رودبار بغداد است (یاقوت، بلدان، ج۲، ص۸۳۱) و نشو و نمای وی در بغداد بود و روزگار درازی در آنجا به سر برد، اما بعداً به صور از بلاد شام رفت و بازمانده عمر را در آنجا گذرانید (خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۶؛ سمعانی عبدالكریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۵). ابوعبدالله در ظاهر به صورت قُرّایان بود، چنانكه مادرش، فاطمه در قیاس او با برادر خود می گفت: «هذا قرّاء خاله كان صوفیاً» (انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۷۰؛ جامی عبدالرحمن ابن احمد، نفحات الانس، ج۱، ص۲۷۱).
ابوعبدالله رودباری در عهد خویش از مشایخ بزرگ شام بود و در انواع علوم از جمله قرآن و حدیث تبحر داشت و معتقد بود كه نوشتن حدیث جهل را از ماین می برد (انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۷۱؛ ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴). وی از طریق علی بن عبدالله قائنی از امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت حدیث كرده است (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۷ ـ ۵۲۸) و از ابوبكر بن ابی داوود سجستانی و یوسف بن یعقوب و كسان دیگر نیز روایت كرده، اما روایتهای او ترا خالی از خطا و غلط ندانسته اند (خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۶؛ سمعانی عبدالكریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۶) و گروهی نیز از وی روایت حدیث كرده اند (ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۰؛ ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۱؛ ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۵). ابوعبدالله باكو و ابوالقاسم باوردی با او صحبت داشته اند (انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۷۱).
در تاریخ وفات ابوعلی رودباری اختلاف است. در حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانی (ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، ج۱۰، ص۳۸۳)، وفات او در ۳۵۹ ق و در طبقات سلمی (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص ۵۲۷)، ۳۶۷ ق و در طبقات انصاری (انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱)، ۳۹۹ ق ذكر شده است، اما قول درست ظاهراً ۳۶۹ ق است كه اغلب مؤلفان تاریخ و تراجم آورده اند (قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵؛ خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۷؛ سمعانی عبدالكریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۶؛ ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۵). تاریخی كه در تألیفات ابونعیم و سلمی و انصاری دیده می شود، باید تحریف كاتبان باشد، زیرا ابن حجر تاریخ وفات او را به نقل از سلمی همان ۳۶۹ ق ضبط كرده است (ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۲۲). وی در قریه منواث از توابع عكا وفات كرد و جنازه او را به صور حمل كردند و در آنجا دفن شد (خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۳۷، ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۵؛ سمعانی عبدالكریم بن محمد، الانساب، ج۱۲، ص۴۶۵). بعضی از منابع مرگ او را در صور دانسته اند (قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۴۱۵؛ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۰؛ ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۷، ص۱۰۱؛ ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴). ولادت او، بنابر روایتی كه ابن عساكر از قول خود او نقل كرده است، در ۳۰۳ ق بوده است (ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۱).
آثار: ابوعبدالله رودباری صاحب تألیفاتی بوده است، از جمله: ۱. امالی، كه شامل ۳ مجلس است و نسخه ای از آن در ظاهریه دمشق در مجموعه ای به شماره ۳۷۶۳ نگهداری می شود (سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۱۳۴)؛ ۲. الخلع، كه به همراه كتاب ادب الفقیر در مجموعه شماره ۳۸۱۶ در ظاهریه موجود است (سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۴۱۲)؛ ۳. ادب الفقیر (سواس یاسین محمد، فهرس، ج۱، ص۴۱۲؛ انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، ج۱، ص۴۷۱)؛ ۴. الوصیـة، كه نسخه ای از آن در كتابخانه قره چلبی زاده موجود است. اشعاری هم به وی نسبت داده اند (ثعالبی عبدالملك بن محمد، یتیمـة الدهر، ج۳، ص۴۱۶؛ ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج۷، ص۱۴؛ ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۵۴). برخی از اقوال او در كتب تراجم و طبقات منقول است و او را درباره قبض و بسط و معنی تصوف و معرفت و شرایط سماع سخنانی است (سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، ج۱، ص۵۲۸ ـ ۵۲۹؛ ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، ج۱۰، ص۳۸۳؛ قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، ج۱، ص۳۱۵).
----------------------------------------------------
(۱) ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، المنتظم، حیدرآباد دكن، ۱۳۵۸ق؛
(۲) ابن حجر عسقلانی احمد بن علی، لسان المیزان، حیدرآباد دكن، ۱۳۲۹ق؛
(۳) ابن عساكر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، به كوشش عبدالغنی دقر، دمشق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م؛
(۴) ابن ملقن عمر بن علی، طبقات الاولیاء، به كوشش نورالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م؛
(۵) ابونعیم اصفهانی احمد بن عبدالله، حلیـة الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۷ق/ ۱۹۳۸م؛
(۶) انصاری هروی خواجه عبدالله، طبقات الصوفیة، به كوشش عبدالحی حبیبی، كابل، ۱۳۴۱ش؛
(۷) ثعالبی عبدالملك بن محمد، یتیمـة الدهر، بیروت، دارالكتب العلمیـة؛
(۸) جامی عبدالرحمن ابن احمد، نفحات الانس، به كوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش؛
(۹) خطیب بغدادی احمد بن علی، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۵۰ق؛
(۱۰) سلمی محمد بن حسین، طبقات الصوفیـة، لیدن، ۱۹۱۴م؛
(۱۱) سمعانی عبدالكریم بن محمد، الانساب، حیدرآباد دكن، ۱۴۰۱ق/ ۱۹۸۱م؛
(۱۲) سواس یاسین محمد، فهرس، مجامیع المدرسـة العمریـة فی دار الكتب الظاهریـة، كویت، ۱۴۰۸ ق/۱۹۸۷م؛
(۱۳) قشیری عبدالكریم بن هوازن، الرسالة القشیریة، به كوشش معروف زریق و علی عبدالحمید بلطه جی، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م؛
(۱۴) یاقوت، بلدان؛
