ابوعبدالله محمد بن احمد ابن‌حاج خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِحاج، ابوعبدالله محمد بن احمد بن خلف بن ابراهيم تُجيبى (صفر ۴۵۷-۲۶ صفر ۵۲۹/ ژانويه ۱۰۶۶- ۱۶ دسامبر ۱۱۳۴)، قاضى، محدث و فقيه مالكى بود. وی در عهد يوسف بن تاشفين و پسرش در قرطبه عهده‌دار منصب قضا بود و اين مقام بين او و رقيبانش دست به دست مى‌شد (ابن‌بشكوال، ج۲، ص۵۸۰_۵۸۱؛ ابن‌ابى زرع،ص۱۵۷؛ مخلوف، ص۱۳۲). ابن‌حاج از احمد بن رزق فقه آموخت و نزد ابومروان عبدالملك ابن سراج ادبيات را فرا گرفت و از ابوعلى غسانى، ابوعبدالله محمد بن فرج، خلف بن مدير خطيب و ديگر محدثان زمان استماع حديث كرد (ابن‌بشكوال، ج۲، ص۵۸۰_۵۸۱). وی در حين عبور از مرسيه به قصد جهاد، ابوعلى صدفى را ملاقات و از او نيز استماع كرد (ابن‌ابار، المعجم، ص۱۱۴). عده‌ای از دانشمندان آن زمان از جمله ابن‌بشكوال، پسرش ابوالقاسم محمد بن ابن‌حاج (ابن‌بشكوال، ج۲، ص۵۸۰_۵۸۱؛ ابن‌ابار، تكمله، ج۲، ص۵۱۸)، ابن‌خير اشبيلى (ابن‌خير، ص۱۹۶) و قاضى ابوالفضل عياض (مقری، ج۳، ص۶۱) نزد او دانش آموخته‌اند (ضبى، ص۴۱؛ ابن‌دحيه، ص۲۱۰؛ ابن‌دحيه، ص۲۱۸).
ابن‌حاج سرانجام روز جمعه به هنگام نماز در مسجد قرطبه كشته شد و جنازه‌اش در مقبره ام سلمه به خاك سپرده شد (ابن‌بشكوال، ج۲، ص۵۸۰_۵۸۱؛ ابن ابار، المعجم، ص۱۱۵). از تاليفات وی نام چند اثر در مآخذ آمده است بدين قرار: نوازل الاحكام، كه مهم‌ترين اثر اوست (نباهى، ص۱۰۲) و نسخه‌ای خطى از گزيده آن با عنوان مختصر النوازل در كتابخانه ابن‌يوسف در مراكش نگاهداری مى‌شود ( الايجاز و البيان، در شرح خطبه صحيح مسلم و كتاب اول آن (كتاب الايمان)؛ الكافى فى بيان العلم؛ الفهرست (ابن‌خير، ص۱۹۶؛ ابن‌خير، ص۲۱۶؛ ابن‌خير، ص۲۲۵؛ ابن‌خير، ص۴۳۴).
فهرست منابع:
(۱) ابن‌ابار، محمد، التكملة لكتاب الصله، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م؛
(۲) ابن‌ابار، المعجم، مادريد، ۱۸۸۵م؛
(۳) ابن‌ابى زرع، على، الانيس المطرب، رباط، ۱۹۷۲م؛
(۴) ابن‌بشكوال، خلف، كتاب الصله، قاهره، ۱۹۶۶م؛
(۵) ابن‌خير اشبيلى، محمد، الفهرست، به كوشش كودرا، سرقسطه، ۱۸۹۲م؛
(۶) ابن‌دحيه، عمر، المطرب، به كوشش ابراهيم ابياری و ديگران، دمشق، ۱۹۵۴م؛
(۷) جامعه، خطى؛
(۸) ضبى، احمد، بغية الملتمس فى تاريخ رجال اهل الاندلس، مادريد، ۱۸۸۴م؛
(۹) مخلوف، محمد، شجرة النور الزكية فى طبقات المالكيه، بيروت، ۱۳۴۹ق؛
(۱۰) مقری، احمد، ازهار الرياض فى اخبار عياض، به كوشش ابراهيم ابياری و ديگران، قاهره، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م؛
(۱۱)نباهى، حسن، تاريخ قضاة الاندلس، قاهره، ۱۹۴۸م؛
