ابوعلی ابن‌شاذان(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ شاذان، ابوعلى حسن بن احمد بن ابراهيم بن حسن بن محمد ابن شاذان بزاز (۳۳۹- ۴۲۵ق/۹۵۰-۱۰۳۴م)، محدّث اشعري و حنفى بغدادي. او همچون پدر و برادرش، عبدالله، به علم حديث گرايش پيدا كرد و در نخستين گام، پدرش آموزش او را عهده‌دار شد (ذهبى، سير،ج۱۷،ص۴۱۶)، اما بعداً از استادان بى‌شماري بهره برد كه از آن جمله ابوعمرو عثمان بن احمد بن سماك، ابوبكر احمدبن سلمان بن حسن بن نجاد، ابوبكر احمد بن كامل بن خلف قاضى و عبدالباقى بن قانع قابل ذكرند (خطيب،ج۷،ص۲۷۹؛ ذهبى، سير،ج۱۷،ص۴۱۶-۴۱۷). ابوعلى كلام اشعري را از ابوالعباس محمد بن احمد نقاش فراگرفت (ابن اثيرج۹،ص۶۹؛ابن عساكر،ص۲۴۵). او به زودي در بغداد محدّث و متكلّمى مشهور و مورد اطمينان در نقل حديث شد و كسانى چون ابن رزقويه و ازهري و خطيب بغدادي او را ثقه و صدوق خوانده‌اند (خطيب،ج۷،ص۲۷۹). وسعت علم و اشتهار ابوعلى مشتاقان فراوانى را گرد وي فراهم آورد. از جمله كسانى كه از او حديث آموخته‌اند، مى‌توان ابوبكر احمد بن على خطيب بغدادي، ابواسحاق ابراهيم بن على شيرازي، ابوالمعالى محمد بن زيد علوي، ابوالحسن صابى، محمد بن هلال صابى غَرس النّعمه و ابومحمد جعفر بن احمد سراج را نام برد (سمعانى،ج۵،ص۳۹۴؛ ابن جوزي،ج۹،ص۷؛ابن جوزي،ج۹،ص۱۵۱؛ ذهبى، العبر،ج۲،ص۳۴۲؛ ابن كثير،ج۱۲،ص۱۳۴؛ ابن نجار،ص۹۳). ابن شاذان در علم قرائت نيز دستى داشته و ابن جزري (ابن جزري،ج۱،ص۲۰۶) از ابوبكر ابن مقسم به عنوان شيخ او و از احمد بن حسن بن خيرون به عنوان راوي او در اين فن ياد كرده است.
وي در بغداد درگذشت و پس از اداي نماز بر جنازة او كه خطيب بغدادي هم در آن حضور داشته است، در مقبرة باب‌الدير به خاك سپرده شد (خطيب،ج۷،ص۲۸۰).
آثار: ذهبى (ذهبى،سير،ج۱۷،ص۴۱۷) از دو اثر او تحت عناوين المشيخة الكبري و المشيخة الصغري ياد كرده كه نسخه‌هاي آن در كتابخانة ظاهريه (ظاهريه،ص۶۱ -۶۲) موجود است؛ نيز رساله‌اي تحت عنوان الافراد (ظاهريه،ص۶۰) و همچنين برخى از اجزاي حديثى ابن شاذان با عناوين مختلف در همان كتابخانه (ظاهريه،ص۶۰ -۶۲) و نيز در كتابخانة دانشگاه ييل (نموي، شم موجود است.
منابع:
(۱)ابن اثير، الكامل؛
(۲)ابن جزري، محمد، غاية النهاية، به كوشش گ. برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق/۱۹۳۳م؛
(۳)ابن جوزي، عبدالرحمان، المنتظم، حيدرآباد دكن، ۱۳۵۹ق؛
(۴)ابن عساكر، على، تبيين كذب المفتري، بيروت، ۱۹۸۴م؛
(۵)ابن كثير، البداية؛
(۶)ابن النجّار، محمد، المستفاد من ذيل تاريخ بغداد، به كوشش ابن دمياطى، بيروت، ۱۹۷۱م؛
(۷)خطيب بغدادي، احمد، تاريخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق؛
(۸)ذهبى، محمد، سير اعلام النبلاء، به كوشش شعيب ارنؤوط و محمد نعيم عرقسوسى، بيروت، ۱۹۸۳م؛
(۹)همو، العبر، به كوشش محمد سعيد زغلول، بيروت، ۱۹۸۵م؛
(۱۰)سمعانى، عبدالكريم، الا´نساب، به كوشش عبدالرحمان بن يحيى المعلّمى، حيدرآباد دكن، ۱۹۶۶م؛
(۱۱)ظاهريه، خطى (حديث)؛
