• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوفدیک(خام)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ِبوفُديًكك، عبداللـه بن ثوربن سلمه حروري (مه ۷۳ق/۶۹۲م)، از سران خوارج، ‌از تيره بني سعدبن قيس ثعلبه كه فرقه فديكيه منسوب به اوست. از تاريخ زندگي ابوفديك پيش از خروج و پيكار او با امويان آگاهي دردست نيست. در پي جدايي خوارج از عبداللـه بن زبير ـ به‌سبب خوشبيني او به عثمان بن عفان ـ نافع ابن ازرق و عده‌اي ديگر در ۶۴ ق به بصره رفتند و ابوفديك با ابوطالوت از بني بكربن وائل و عطبه بن الاسود به سوي يمامه تاختند (طبري، ج۵، ص۵۶۶). سپس به‌سبب اختلافهاييكه در ميان آنان پديد آمد، از ابوطالوت جدا گشتند و به نجده بن عامر كه در يمامه خروج كرده بود، گرويدند و او را اميرالمؤمنين خواندند. كار نجده در يمامه بالا گرفت و بحرين و عمان را نيز تصرف كرد و چند سال فرمان راند (شهرستاني، ج۱، ص۱۲۲-۱۲۳؛ ابن ابي الحديد، ج۴، ص۱۳۳). اما بعدها كارهايي از او سر زد كه خوارج نپسنديدند و از او روي گردانيدند و ابوفديك را به اميري برداشتند (اشعري، ج۱، ص۱۶۴؛ شهرستاني، ج۱، ص۱۲۴). به روايت طبري (طبري، ج۶، ص۱۷۴). ابوفديك در ۷۲ق نجده بن عامر را به قتل آورد، ‌اما به گفتة ‌ابن اثير (ابن اثير، ج۴، ص۲۰۵-۲۰۶) چون ابوفديك در ۶۵ق امارت يافت،‌ در طلب نجده كه گريخته بود، ‌برآمد و او را به دست آورد و كشت خليفه بن خياط واقعة قتل نجده را در حوادث سا ل ۷۰ق آورده و يادآور شده است كه در ۷۱ق، مصعب بن زبير از بصره عبدالرحمن بن اسكاف را به مقابله ابوفديك فرستاد. ولي عبدالرحمن شكست خورد (خليفه بن خياط، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹). به هرحال ابوفديك پس از قتل نجده، از عطيه بن اسود كه از سوي نجده بر منطقه‌اي فرمان مي‌راند، خواست به اطاعت او گردن نهد، اما عطيه نيز او را به اطاعت از خود خواند و از آنجا كه كار به سامان نرسيد، هريك به استقلال به كار خويش پرداخت و هم از اين روي دو فرقة فديكيه و عطويه ـ منسوب به عطيه ـ از نجديه جدا شدند (اشعري، ج۱، ص۱۶۴؛شهرستاني، ج۱، ص۱۲۴).
چون خالدبن عبداللـه قسري از سوي عبدالملك اموي ولايت بصره يافت، مقابله با ابوفديك يكي از وظايف و دشواريهاي او برا ي تسلط بر كارها بود (بلاذري، ج۴(۱)۴۷۳؛ بلاذري، ج۵، ص۳۴۶؛ طبري، ج۶، ص۱۷۴). از اين روي برادر خود اميه بن عبداللـه را به پيكار او فرستاد، ولي اميه شكست خورد و عقب نشست (ابن قتيبه، ج۱، ص۱۷۱؛ بلاذري، ج۴(۱)، ص۴۵۹؛ بلاذري، ج۴(۱)، ص۴۷۳). پس از آن عمربن عبيداللـه با لشكري انبوه به مقابله او به بحرين رفت. در اين پيكار ابوفديك و گروهي از يارانش كشته شدند و بقيه به اطاعت از امويان گردن نهادند. (طبري، ج۶، ص۱۹۳؛ سدوسي، ص۷۸) اين واقعه به يوم ابي فديك مشهورشد (زبيري، ص۸۸؛ ابن حزم‌، ص۷۱) و شاعران دربارة آن شعرها سرودند (بلاذري، ج۵، ص۳۴۶؛ سدوسي، ص۷۸).
منابع:
(۱)ابن ابي الحديد، عبدالحميد، بن هبه اللـه، شرح نهج‌البلاغه به كوشش محمد ابوالفضل ابراهيم قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م؛
(۲) ابن اثير، ‌الكامل، ابن حزم، علي بن احمد، جمهره انساب العرب. بيروت ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛
(۳) ابن قتيبه عباللـه بن مسلم عيون الاخبار، بيروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۵م
(۴)اشعري، ‌علي بن اسماعيل، ‌مقالات الاسلاميين، به كوشش محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م؛ ج ۴ (۱)، به كوشش احسان عباس، بيروت، ۱۴۰۰ق/۱۹۷۹م
(۵)خليفه بن خياط، تاريخ، به كوشش سهيل زكار،‌ دمشق، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۸م
(۶) زبيري، ‌مصعب‌ بن عبداللـه، نسب قريش،‌ به كوشش لوي پرووانسال، قاهره، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م؛
(۷) سدوسي، ‌مورج بن عمرو، حذف من نسب قريش، به كوشش صلاح‌الدين منجد، بيروت، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م
(۸)شهرستاني، محمدبن عبدالكريم، الملل والنحل به كوشش عبدالعزيز محمد وكيل، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۸م؛
(۹) طبري، ‌تاريخ.



جعبه ابزار