ابومحذوره(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ا َبومَحْذوره،اوس بن مِعْيَر بن لوذان جُمَحي(د۵۹ق/۶۷۹م)،از اصحاب پيامبر اسلام(ص).در نام او و پدرش اختلاف وجود دارد.اين اختلاف در روايت مورخان و نسب‌شناسان،تعيين دقيق نام او را مشكل مي‌سازد برخي از منابع نام او را سمره و غير آن نيز آورده‌اند،ولي در مورد نام پدرش اختلاف در حد تصحيف لفظ است(ابن سعد، ج۵، ص۴۵۰؛خليفه، ج، ص۵۵؛بخاري،ج۲(۲)، ص۱۷۷؛ابن قتيبه،ص۳۰۶؛ابن حجر، ج۴، ص۱۷۶)؛حتي در برخي از منابع اوس يا انيس برادر ابومحذوره دانسته شده كه در جنگ بدر در زمرة كافران كشته شد و به گفتة ابن عباس در شمار مصاديق«مقتسمين»در آية ۹۰ سورة حجر بوده است(ابن حبيب، ص۱۶۰-۱۶۱؛ابن قتيبه،ص۳۰۶؛بلاذري، ج۱، ص۳۰۰).
گويند ابومحذوره در روز فتح مكّه اسلام آورد و به گفتة برخي بعد از جنگ حنين بود كه مسلمان شد و به فرمان پيامبراسلام به اذان‌گويي در مكّه تعيين گرديد(ابن سعد،ج۵، ص۴۵۰؛ ابن‌قتيبه،ص۳۰۶)و نيز گويند:وي همراه با چند تن ديگر به تقليد از مؤذّن پيامبر(ص)،اذان گفت و چون آن حضرت آواي وي را شنيد،او را به اذان‌گويي در مكه گماشت(طبراني، ج۷، ۲۰۴-۲۰۵؛ابن خزينه، ج۱، ص۱۹۵).
در روايتي كه ابن سعد(ابن سعد، ج۳، ص۲۳۴)نقل كرده،گفته شده كه پيامبر اكرم(ص)سه مؤذن داشت:بلال،ابومحذوره و عمر بن ام مكتوم،و هنگامي كه بلال حاضر نبود،ابومحذوره اذان مي‌گفت،اما با توجه به اينكه ابن سعد(ابن سعد، ج۵، ص۴۵۰)،خود به اقامت ابومحذوره در مكه اشاره مي‌كند،بايد به موضوع جانشيني او در غياب بلال با ترديد نگريست.ابومحذوره گويد كه پيامبر(ص)اذان را حرف به حرف به او آموخت و فرمود كه اذان ۱۹ كلمه و اقامه ۱۷ كلمه است(ابن خزيمه،همانجا؛ابوداوود، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸؛ترمذي، ج۱، ص۳۶۶-۳۶۷).روايات ابومذوره در باب اذان و اقامه از نظر ارزش فقهي شايان توجه و مبناي مهمي براي فقها در استنباط احكام آنها بوده است.برخي از راويان اذان را با دو تكبير از وي نقل نموده‌اند(نكـ:دنبالة مقاله)،اما روايات مشهور ناظر به چهار تكبير است و ابوحنيفه،شافعي،احمد بن حنبل و بيشتر فقيهان نيز قائل به ۴تكبير بوده و به آن فتوي داده و آن را عمل اهل مكه دانسته‌اند(ابن ماجه، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵؛ابوداوود، ج۱، ص۱۳۶،۱۳۸؛ترمذي، ج۱، ص۳۶۶؛شافعي، ج۱، ص۸۴-۸۵؛نووي، ج۳، ص۸۱)،ولي مالك به ۲ تكبير فتوي داده و آن را عمل اهل مدينه دانسته است (ابن قاسم، ج۱ ص۵۷-۵۸؛ مسلم، ج۳، ص۸۰؛نووي،ج۳، ص۸۱).
در روايت عبدالله بن محيريز از ابومحذوره تثويب يعني گفتن«الصلاة خير من النوم»نيز در اذان فجر آمده است(ابن قاسم،ج۱ ص۵۷-۵۸؛ابوداوود، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸؛ترمذي، ج۱، ص۳۷۸)،ليكن شافعي آن را از جانب پيامبر(ص)نمي‌داند و كراهت خويش را در اين مورد بيان مي‌دارد(شافعي، ج۱، ص۸۵).همچنين در يك روايت زيدي از طريق عبدالعزيز بن رفيع«حي علي خيرالعمل»نيز در بيان كلمات اذان آمده است(ابوعبدالله علوي، ص۱۵-۱۶).
از ابومحذوره،پسرش عبدالملك،عبدالله بن محيريز،صفيه بنت بحره،اسود بن يزيد،عبدالعزيز بن رفيع و ابن ابي مليكه در باب اذان روايت كرده‌اند(ابن ابي حاتم، ج۲(۱)، ص۱۵۵؛ابوداوود، ج۱، صص۱۳۶-۱۳۸؛ابوعبدالله علوي، ص۱۵؛ مسلم، ج۳، ص۸۰؛طبراني، ج۷، ص۲۰۹؛ذهبي، ص۳۴۴).ابومحذوره پس از درگذشت پيامبر(ص)همچنان در مكه اذان مي‌گفت و حتي هنگامي كه معاويه مؤذني به جاي وي تعيين كرد،ابومحذوره او را به چاه زمزم افكند(حاكم نيشابوري، ج۳، ص۵۱۵)و اذان گويي در مسجد الحرام در خاندان وي نسل به نسل تا سدة ۳ق باقي بود(ابن سعد،ج۵، ص۴۵۰؛ابن قتيبه،ص۳۰۶؛ شافعي،ج۱، ص۸۵).به گفتة ابومحذوره پيامبر(ص)در مكه سقايت را در بني عبدالمطلب،حجابت را در بني‌عبدالدار و اذان را در خاندان ابومحذوره قرار داده بود(طبراني، ج۷، ص۲۰۸).
ابومحذوره آوازي خوش داشت و ابودهبل در شعري صداي رسا و خوش او را سنوده است(كلبي، ص۱۰۰).وي در اواخر عمر سفري كوتاه به كوفه داشت و تا پايان عمر مؤذن مسجدالحرام بود و سرانجام در مكه درگذشت(ابن‌حبان،ص۳۱).
منابع:
(۱)عبدالرحمن بن محمد ابن ابي‌حاتم،الجرح و التعديل،حيدرآياد دكن،۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م؛
(۲)محمد ابن حبان،مشاهير علماء الامساء،به كوشش فلايشهامر،قاهره،۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م؛
(۳)محمد ابن حبيب،المحبر،به كوشش ليشتن اشتتر،حيدرآباد دكن،۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م؛
(۴)احمد بن علي ابن حجر عسقلاني،الاصابة في تمييز الصحابة،قاهره،۱۳۲۸ق؛
(۵)محمد بن اسحاق ابن خزيمه،صحيح،به كوشش محمد مصطفي اعظمي،بيروت،۱۹۷۱م؛
(۶)محمد ابن سعد،الطبقات الكبري،بيروت،دار صادر؛
(۷)عبدالرحمن ابن قاسم عتقي،المدونة الكبري،قاهره،مطبعة السعادة؛
(۸)عبدالله بن مسلم ابن قتيبه،المعارف،به كوشش ثروت عكاشه،قاهره،۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م؛
(۹)محمد بن يزيد ابن ماجه،سنن،به كوشش محمدفؤاد عبدالباقي،قاهره،۱۹۵۴م؛
(۱۰)سليمان بن اشعث ابوداوود،سنن،به كوشش محمد محيي الدين عبدالحميد،قاهره،دار احياء السنة النبوية؛
(۱۱)محمد بن علي ابوعبدالله علوي،كتاب الاذان بحيّ علي خير العمل،به كوشش يحيي عبدالكريم فضيل،دمشق،۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م؛
(۱۲)محمد بن اسماعيل بخاري،التاريخ الكبير،حيدرآباد دكن،۱۳۷۸قمري/۱۹۵۹م؛
(۱۳)احمد بن يحيي بلاذري،انساب الاشراف،به كوشش محمد حميدالله،قاهره،۱۹۵۹م؛
(۱۴)محمد بن عيسي ترمذي،سنن،به كوشش احمد محمد شاكر،قاهره،۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م؛
(۱۵)محمد بن عبدالله حاكم نيشابوري،المستدرك،بيروت،۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م؛
(۱۶)خليفة بن خياط،الطبقات،به كوشش سهيل زكار،دمشق،۱۹۶۶م؛
(۱۷)محمد بن احمد ذهبي،تاريخ الاسلام(عهد معاوية بن ابي‌سفيان ۴۰-۶۰ق)،به كوشش عمر عبدالسلام تدمري،بيروت،۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م؛
(۱۸)محمد بن ادريس شافعي،الام،به كوشش محمد زهري نجار،بيروت،دارالمعرفة؛
(۱۹)سليمان بن احمد طبراني،المعجم الكبير،به كوشش حمدي عبدالحميد سلفي،بغداد،۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م؛
(۲۰)هشام بن محمد كلبي،جمهرة النسب،به كوشش ناجي حسن،بيروت،۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م؛
(۲۱)مسلم بن حجاج نيشابوري،صحيح،شرح نووي، بيروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م؛
(۲۲)نووي،يحيي،شرح صحيح(نكـ: همـ،مسلم بن حجاج)؛
