ابومحمد تادلی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تادَلی، ابومحمد عبدالله بن محمد (۵۱۱-۵۹۷ق/۱۱۱۷-۱۲۰۱م)، فقیه، ادیب، شاعر و محدث مالکی مذهب. وی در تادَله، شهری در نزدیکی فاس و تلمسان (یاقوت، ج۱، ص۸۱۰) زاده شد و در مکناسه درگذشت (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ مراکشی، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲). پدرش ابوعبدالله حافظ قرآن و پیرو مذهب مالکی بود و در دولت مرابطون، مدتی در فاس سمت مشاورت داشت و در زمان موحدون نیز خلیفه یوسف بن عبدالمؤمن، قضای شهر فاس را به او سپرد (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ ابن قاضی، ص۴۲۱). خود تادلی نیز مدتی در فاس منصب قضا داشت (ابن دحیه، ص۱۱۰؛ ابن حجر، ج۳، ص۳۴۳).
وی در پایان دولت مرابطون به اندلس رفت و در آنجا بر آن شد تا در محضر ابوبکر ابن عربی که در آن هنگام در اشبیلیه به سر می‌برد، استماع حدیث کند، اما به علت اختلافی که میان برخی از فقها و ابن عربی وجودداشت، موفق به این کار نشد (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲). تادلی ملازمت قاضی عیاض، محدث مشهور اندلسی و ابن بشکوال را از افتخارات خود می‌دانست و از ابن بشکوال اجازۀ روایت گرفت. وی گویا علاوه بر آن دو تن، در شهر المریه با ابن صائغ نیز دیداری کوتاه داشته است (ابن قاضی، ص۴۲۱؛ ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ ابن حجر، ج۳، ص۳۴۳؛ باباتنبکتی، ج۲، ص۱-۲۱۴).
تادلی پس از آنکه مدتی قضای شهر بسطه را عهده‌دار بود، به مکناسه رفت و در همان‌جا مسکن گزید (مراکشی، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲؛ باباتنبکتی، ج۲، ص۱-۲۱۴). استناد علمی او در روایت بیشتر بر ابوبحر اسدی و ابومحمد ابن عَتّاب بوده است (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ابن قاضی، ص۴۲۱؛ باباتنبکتی، ج۲، ص۱-۲۱۴). ابومحمد ابن حوط‌الله و ابوالربیع ابن سالم از جملۀ افرادی هستند که از وی روایت کرده‌اند (ابن حجر، ج۳، ص۳۴۳؛ ابن قاضی، ص۴۲۱).
تادلی به شجاعت و دلاوری مشهور بود و علاوه بر فضایل علمی، خطی خوش داشت و شعر نیز می‌گفت (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ ابن حجر، ج۳، ص۳۴۳؛ مراکشی، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲). از اشعار او جز یک دو بیتی که وی در آن ابن مضاء نحوی و فقیه قرطبی را مخاطب قرار داده، چیزی باقی نمانده است (باباتنبکتی، ج۲، ص۱-۲۱۴؛ مراکشی، ج۸، ص۲۰۱-۲۰۲). رساله‌هایی نیز بدو نسبت داده‌اند که از آنها اثری در دست نیست (ابن ابار، ج۲، ص۹۲۱-۹۲۲؛ ابن حجر، ج۳، ص۳۴۳؛ ابن قاضی، ص۴۲۱).
منابع:
(۱)ابن ابار، محمد، التکملة لکتاب الصلة، به کوشش عزت عطار حسینی، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م؛
(۲) ابن حجر عسقلانی، احمد، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق/ ۱۹۷۱م؛
(۳) ابن دحیه، عمر، المطرب من اشعار اهل المغرب، قاهره، ۱۹۵۴م؛
(۴) ابن قاضی، احمد، جذوة‌الاقتباس، رباط، ۱۹۷۴م؛
(۵) باباتنبکتی، احمد، نیل‌الابتهاج، طرابلس،۱۴۰۹ق / ۱۹۸۹م؛
(۶) مراکشی، عباس، الاعلام بمن حل مراکش و اغمات من الاعلام، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م؛
(۷) یاقوت، بلدان؛
