ابونصر فتح موصلی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فتح موصلی، ابونصر، محدّث و
صوفی قرن دوم و سوم است.
نام او را فتح‌بن سعید و فتح‌بن علی نیز ضبط کرده‌اند.
از
تاریخ تولد و زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. به گزارش تذکره‌ها،
وی برای دیدار با
بشر حافی به
بغداد رفت و از عیسی‌بن یونس
حدیث شنید.
در موصل، غیر از فتح موصلی مذکور، صوفی دیگری (فتح‌بن محمدبن وِشاح ازدی موصلی، کنیه‌اش ابومحمد، متوفی ۱۷۰) نیز به این نام شهرت داشته، که از او به فتح کبیر و از فتح‌بن سعید به فتح صغیر یاد شده است
دیوه‌چی، ص ۲۰۶). بیشتر حکایاتی که در منابع آمده دربارۀ فتح‌بن سعید است.
در تذکره‌ها بین این دو خلط شده و احوال و حکایتهای یکی به دیگری نسبت داده شده است.
به تصریح فتح موصلی، او با سی تن از مشایخ، که همگی از ابدال بوده‌اند، ملاقات داشته است.
وی اهل خوف و گریه بوده است و او را امام متوکلان خوانده‌اند.
کرامتی (راه رفتن روی آب) نیز دربارۀ او گزارش شده است.
همچنین او از عرفایی بوده که از معاشرت با نوجوانان پرهیز داشته است.
ابوحفص، خواهرزادۀ بشرحافی، از موصلی
روایت کرده و ابوعبداللّه حُصری از شاگردان موصلی بوده است
فتح‌بن سعید اسناد حرکت و سکون، نطق و سکوت، و
خوف و رجا را به
خدا نشانۀ
عارف صادق معرفی می‌کند.
وی در
عید قربان سال ۲۲۰، در حالتی منقلب، درگذشت.
که وفات او را پس از عید قربان دانسته است؛ نیز
که سال وفات او را، به اشتباه، ۳۲۰ گزارش کرده است). به گزارش دیوه‌چی
او را در گورستانی در موصل به خاک سپردند. از فتح‌بن سعید به‌جز سخنان و حکایتهای پراکنده، اثری به جای نمانده است
(۱) ابوالفرج ابن‌جوزی، تلبیس ابلیس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۱م.
(۲) ابوالفرج ابن‌جوزی، صفةالصفته، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۳) ابوالفرج ابن‌جوزی، المنتظم، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۴) ابونعیم اصفهانی، حلیةالاولیاء و طبقات الأصفیاء، بیروت ۱۳۸۷/۱۹۶۷م.
(۵) عبدالرحمن اربلی، خلاصة الذهب المسبوک مختصر من سیرالملوک، تصحیح مکی‌السید جاسم، بغداد، بی‌تا.
(۶) خواجه عبداللّه انصاری، طبقات‌الصوفیه، به اهتمام سرور مولایی، تهران ۱۳۶۲.
(۷) عبدالرحمن جامی، تصحات الانس، به اهتمام محمود عابدی، تهران ۱۳۸۶.
(۸) خطیب بغدادی.
(۹) سعید دیوه‌چی، تاریخ موصل، ۱۴۰۲.
(۱۰) ذهبی.
(۱۱) ذهبی، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، ۱۴۱۴.
(۱۲) محی‌الدین طعمی، طبقات‌الکبری، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴م.
(۱۳) منصوربن اردشیری عبادی مروزی، مناقب‌الصوفیه، به اهتمام محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران، بی‌تا.
(۱۴) فریدالدین عطار نیشابوری، تذکرةالاولیاء، به اهتمام محمد استعلامی، تهران ۱۳۴۶.
(۱۵) ابوالقاسم قشیری، الرسالةالقشیریه، تحقیق معروف زریو و علی عبدالحمید بلطه جی، دمشق ۱۴۰۸/۱۹۸۸م.
(۱۶) سعید دیوه‌چی، تاریخ موصل (عراق) ۱۴۰۲.
(۱۷) سراج‌الدین ابن‌ملقن، طبقات الاولیاء، چاپ نورالدین شریبه، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶م.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «»، شماره۵۴۷۹.
