• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احمد بن حسین اذونی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اذونی azūnī ، احمد بن حسین (د سدۀ ۵ یا ۶ ق/ ۱۱ یا ۱۲ م)، فقیه، محدث، از مشایخ زیدیه و از اهالی اوین.


نام، نسب کامل و تاریخ ولادت وی در منابع تاریخی با تفاوت‌هایی ذکر شده است، اما عمدتاً او را «ابوالعباس احمد بن الحسین بن ابی القاسم (بن علی بن) بابا القصرانی الاذونی» خوانده‌اند.
[۱] یاقوت، ج۴، ص۱۰۵، بلدان.
[۲] منتجب‌الدین رازی، علی، الاربعون حدیثاً، به کوشش جلال طبیب‌پور اصفهانی، ص۲۷، قم، ۱۴۰۸ ق.
[۳] امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
در برخی از منابع، نام پدرش حسن ذکر شده که ظاهراً تصحیف شده است.
[۴] امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
[۵] مرعشی، محمود، شرح احقاق الحق، ج۲۱، ص۳۸، قم، ۱۴۰۹ ق.
و به نظر می‌رسد که نام پدرش همان حسین باشد.
[۶] امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۹۰، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
گفتنی است که اذون به فتح الف و ضم ذال قریه‌ای در نواحی شمالی ری یا همان اوین (ه‌ م) کنونی است.
اخبار مربوط به زندگی اذونی بسیار اندک است. بیشترین اطلاع ما دربارۀ او بر پایۀ نوشته‌های یاقوت در معجم البلدان است.
[۷] یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، ج۴ و ص۱۰۵، بلدان.
و نویسندگان پس از یاقوت، مطالب وی را عیناً تکرار کرده، و در مواردی، اندکی بدان افزوده یا از آن کاسته‌اند. یاقوت اذونی را متولد ۴۹۵ ق دانسته است
[۸] یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، ج۴ و ص۱۰۵، بلدان.
که این مطلب با برخی از قراین دیگر سازگار نیست. اول آنکه اذونی از شاگردان المرشد باللٰه جرجانی، از بزرگان مشایخ زیدیه بوده است؛
[۹] امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
در خصوص تاریخ وفات المرشد باللٰه دو نقل مشهور در منابع رجالی آمده است: برخی وی را متوفای ۴۷۹ ق/ ۱۰۸۶ م و عمدتاً او را متوفای ۴۹۹ ق/ ۱۱۰۶ م، دانسته‌اند.
[۱۰] محمدی ری‌شهری، محمد، اهل البیت فی الکتاب و السنة، ص۶۱۷، بیروت، ۱۴۰۳ ق.
[۱۱] ابن‌صباغ، علی، الفصول المهمة، ج۲، ص۱۳۷۳، صنعا، ۱۲۶۴ ق.
[۱۲] کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی (عج)، ج۲، ص۴۶۴، قم، ۱۴۱۱ ق.
که هر دو نقل با تاریخ‌نگاشتۀ یاقوت در خصوص اذونی و انتساب شاگردی جرجانی به وی قابل جمع نیست. همچنین آن‌گونه که در سند آغازین کتاب الامالی الخمیسیه از المرشد باللٰه جرجانی آمده، اذونی این کتاب را در ذیحجۀ ۴۷۳/ مۀ ۱۰۸۱ از وی دریافت کرده است.
[۱۳] ابن‌شجری، یحیى، الامالی الخمیسیة، ج۱، ص۳، بیروت، ۱۴۰۳ ق/ ۱۹۸۳ م.
از سوی دیگر می‌توان به روایت مجالس دویست‌گانۀ ابوسعد اسماعیل سمان توسط اذونی از برادرزادۀ ابوسعد، ابوبکر طاهر بن حسین از اهالی ری اشاره نمود که سمعانی او را متوفای ۴۸۲ ق/ ۱۰۸۹ م دانسته است.
[۱۴] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالله عمر بارودی، ج۳، ص۲۹۲، بیروت، ۱۴۰۸ ق/ ۱۹۸۸ م.
با توجه به همۀ این موارد، به نظر می‌رسد که نوشتۀ یاقوت دربارۀ تاریخ ولادت اذونی صحیح نباشد. باید افزود که قاضی قطب‌الدین احمد بن ابی الحسن کنی از فقیهان و محدثان برجستۀ زیدیه در منطقۀ ری، و رضی‌الدین ابوسعید ورامینی (د سدۀ ۶ ق) از شاگردان اذونی بوده‌اند.
[۱۵] مرعشی، محمود، شرح احقاق الحق، ج۲۱، ص۲۸، قم، ۱۴۰۹ ق.
[۱۶] قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، ص۱۷۲-۱۷۱، تهران، ۱۳۵۸ ش.
و سمعانی نیز از او روایت کرده است.
[۱۷] یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، بلدان.

از آنجا که برگزاری مجالس علمی و تعاملات عالمان دینی از گرایش‌های مختلف شیعه در سده‌های ۴ و ۵ ق در منطقۀ قصران، امری متداول و رایج بود، وی در مواردی که از اذون به شهر ری می‌رفت، مردم به وی تبرک می‌جستند و او را تکریم می‌کردند.
[۱۸] یاقوت، ج۴، ص۱۰۵، بلدان.


اثر مشخصی نیز به اذونی منسوب نیست.

۱. ↑ یاقوت، ج۴، ص۱۰۵، بلدان.
۲. ↑ منتجب‌الدین رازی، علی، الاربعون حدیثاً، به کوشش جلال طبیب‌پور اصفهانی، ص۲۷، قم، ۱۴۰۸ ق.
۳. ↑ امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
۴. ↑ امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
۵. ↑ مرعشی، محمود، شرح احقاق الحق، ج۲۱، ص۳۸، قم، ۱۴۰۹ ق.
۶. ↑ امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۹۰، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
۷. ↑ یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، ج۴ و ص۱۰۵، بلدان.
۸. ↑ یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، ج۴ و ص۱۰۵، بلدان.
۹. ↑ امین، حسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۱۸۹، بیروت، ۱۴۱۸ ق.
۱۰. ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، اهل البیت فی الکتاب و السنة، ص۶۱۷، بیروت، ۱۴۰۳ ق.
۱۱. ↑ ابن‌صباغ، علی، الفصول المهمة، ج۲، ص۱۳۷۳، صنعا، ۱۲۶۴ ق.
۱۲. ↑ کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی (عج)، ج۲، ص۴۶۴، قم، ۱۴۱۱ ق.
۱۳. ↑ ابن‌شجری، یحیى، الامالی الخمیسیة، ج۱، ص۳، بیروت، ۱۴۰۳ ق/ ۱۹۸۳ م.
۱۴. ↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالله عمر بارودی، ج۳، ص۲۹۲، بیروت، ۱۴۰۸ ق/ ۱۹۸۸ م.
۱۵. ↑ مرعشی، محمود، شرح احقاق الحق، ج۲۱، ص۲۸، قم، ۱۴۰۹ ق.
۱۶. ↑ قزوینی رازی، عبدالجلیل، نقض، به کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، ص۱۷۲-۱۷۱، تهران، ۱۳۵۸ ش.
۱۷. ↑ یاقوت، ج۱، ص۱۸۰، بلدان.
۱۸. ↑ یاقوت، ج۴، ص۱۰۵، بلدان.


• خافی و عزیززاده، زهرا و محمدمهدی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «احمد بن حسین اذونی»، ص۷۱.    


رده‌های این صفحه : فقهای تهران
جعبه ابزار